Diễn viên, đạo diễn Charlie Chaplin tự diễn xuất, viết kịch bản, âm nhạc và sản xuất những bộ phim hài của mình.
Xưa giá ngàn vàng
Trước kia, các anh hùng mỹ nhân thường được tô điểm kèm theo với tiếng cười. Tiếng cười đó mô tả tính cách anh hùng hay gian xảo, cười ngây thơ hay dê già, cười mỉa mai hay thoáng đạt… Mỹ nhân trong cung cấm chỉ cần nở nụ cười “nghiêng nước nghiêng thành” thì kiểu gì mai đây vua cũng truyền ngôi cho con trai của mỹ nhân. Vua Chu và nàng Bao Tự sắc đẹp lẫy lừng, vua Chu đã đành lòng lừa các chư hầu chỉ hòng kiếm nụ cười mỹ nhân.
Ở Việt Nam ta, cũng có một câu chuyện lưu truyền về tiếng cười, đó là chuyện “Lọ nước thần”. Có ông vua phải lòng một người đẹp đã có chồng bèn lập mưu chiếm nàng làm vợ, nhưng không chiếm được tâm hồn nàng. Nàng không cười, không nói, âu sầu ủ rũ suốt ngày.
Một ngày kia, có anh chàng bán hành rao lên: “Củ bằng đòn gánh/ Dọc bằng bình vôi/ Ai mua hành tôi/ Thì thương tôi với…”. Người đẹp nhận ra đó là chồng mình bèn tươi cười hớn hở sai người vời vào. Ông vua thấy nụ cười hồi sinh từ người đẹp bèn mặc bộ quần áo rách của anh chàng bán hành để nhảy múa và làm trò mua vui cho người đẹp. Dĩ nhiên là ông mất cả giang sơn vì bị tống cổ ra khỏi cung điện.
Đọc truyện thời xưa, thấy các đấng nam nhi sẵn sàng dâng hiến cơ đồ địa vị, danh vọng, danh dự và lòng tự trọng của mình chỉ vì nụ cười người đẹp. Cả giang san nằm chết dưới chân người đẹp, Lý Bạch có câu: “Người đẹp nở một nụ cười đáng đổi lấy nghìn lạng vàng”.
Giờ rớt giá
Tiếng cười, nguyên bản muôn đời vẫn là nó với những giá trị nguyên bản, và nhân đạo, như một thành phần không thể thiếu được của con người. Nhưng ngày nay, thời của quá nhiều stress âu lo, áp lực và sự ganh đua nhau chóng mặt, khốc liệt và dẫm bẹp lên nhau để sống, làm cho con người thêm nhiều kế hoạch đối phó và chống trả, làm sao để tồn tại, hoặc chiến thắng.
Nụ cười chân thực hồn nhiên, tự do, và đầy bản năng bỗng trở nên cực kỳ quý hiếm. Mà cái gì quý giá, thì cũng đều có hàng… nhái. Người ta phải tự tạo nên những trò mua vui giải trí, những niềm vui sao cho mang lại nụ cười một cách tích cực nhất. Chính vì vậy, những trò mua vui rẻ tiền xuất hiện, tạo nên những tiếng cười rất đáng lo về sự dễ dãi, rẻ tiền của chúng.
Danh hài Charlie Chaplin – danh hài đoạt giải Oscar trọn đời, vua hề (Sác – lô) của mọi thế kỷ với những bộ phim câm đã phản ánh được toàn bộ xã hội đương thời, làm rung động biết bao con tim bởi những bộ phim hài nhưng sâu sắc. Điều đó khác với thời nay, khi Mr Bean tuy cũng rất thu hút được lượng khán giả công chúng đón xem nhưng về tính nhân đạo cao và sự giải trí thì khó có thể sánh ngang được với vua hề Sác – lô.
***
Một lần xem ở rạp Hồng Hà, khách chỉ có 3 người, nhưng người nghệ sỹ vẫn biểu diễn. Chị đóng vai Hồ Nguyệt Cô hóa cáo, đến đoạn bị cướp ngọc và nhận ra mình đã bị phản bội, tiếng cười đau khổ của Hồ Nguyệt Cô giằng xé, như thấu tận tâm can. Vậy mà hỡi ơi, tuần 3 buổi, mỗi buổi lèo tèo khách như vậy, tôi chợt xót xa cho tiếng cười nội tâm đầy nghệ thuật của chị.
Người nghệ sỹ vẫn phải khóc cười cho dù sân khấu có vắng hay đông khách, trái ngược với kép Tư Bền (trong truyện ngắn của Nguyễn Công Hoan), anh diễn đắt khách đến nỗi phải đi diễn khi bố anh đang ốm thập tử nhất sinh, nhưng vì món nợ tiền mà buộc người nghệ sỹ vẫn phải cười, khi trong lòng đang khóc.
Sự cố gắng xây dựng các chương trình giải trí hài hước, mang lại sự thư giãn hay niềm vui, tiếng cười bổ ích cho khán giả vẫn là mục tiêu chưa tới. Những tiếng lóng, ngôn từ sống sượng, gượng ép, nhạt nhẽo và vô duyên đến thảm hại. Chúng không thể gây cười chứ đừng nói gì về chất lượng.
Có là đáng lo ngại không, khi chỉ vì ảnh hưởng của một số chương trình hài mà tình trạng bắt chước tiếng nhà quê, hoặc tiếng lóng, nhại những bài hát hoặc đối thoại của các nhân vật bằng những lời lẽ vô văn hóa. Có nhiều người đã phàn nàn về một danh hài khi thấy trong dịp Tết, hầu như các nhà đều có băng đĩa của anh. Sự ảnh hưởng của anh là khá lớn, nên mong làm sao, khi dàn dựng kịch bản, mọi người nên ý thức làm sao để tiếng cười có nét chân thật và có ý nghĩa nhất.
Phía sau tiếng cười
Trước kia, có ông Azit Nexin, viết truyện nào, vừa phì cười vừa thấy chua cay mà đúng đến tận ngày nay. Ở Việt Nam cũng có nhà văn trào phúng Vũ Trọng Phụng, nhưng tiếc là nhà văn mất quá sớm năm 27 tuổi. Giá mà cụ còn sống đến giờ, hẳn là sẽ ra đời nhiều tác phẩm cực oách. Có quá nhiều chất liệu đậm đà, ví như: dư luận chưa hết băn khoăn với việc quy định những người không đủ chiều cao 1m50, không nặng đủ 40 kg sẽ không được đi xe máy trên 50 cc.
Ngay tiếp theo, lại có một quy định đúng là có một không hai về bộ ngực, người nào phải có số đo vòng ngực từ 72 cm trở lên mới được đi xe trên 50 cc. Những ai không đủ tiêu chuẩn trên, sẽ phải đi xe bus hoặc xe đạp. Lập tức những quy định này được biến chiêu thành những câu chuyện tiếu lâm tức cười. Nào là các quý cô ngực lép sẽ phải tích cực đi bơm ngực, mua áo con loại có đệm mút, các chú cảnh sát giao thông phải đi học nghiệp vụ kiểm tra ngực và chiều cao.
Chuyện xảy ra, chỉ vì muốn hạn chế giao thông trong thành phố, giống như việc thời gian trước, suýt có quy định ngày chẵn, biển số xe chẵn đi; ngày lẻ, biển số lẻ đi, hoặc xe biển số ngoại tỉnh thì cấm tiệt không được phép lai vãng trong thành phố. Để giải phóng lề đường trên phố cổ thì cấm tiệt buôn bán hàng rong, mà không hề nghĩ cách sao cho họ kinh doanh một cách có trật tự văn hóa.
Cơ sở vật chất cầu đường làm đào lên đào xuống rõ lâu; xe bus thì ai phải vừa khỏe như Su-mô, vừa dẻo dai mới có khả năng bám đuổi khi lên xe bus, vì các ông lái xe sợ trễ giờ nên không thích dừng lại chờ khách. Ai khỏe thì chen lấn xô đẩy mà lên, ai yếu thì đứng nguyên căm hờn chờ xe sau. Mà khuyến cáo khách hàng của xe bus, nên luyện tập thiền trên đôi chân của mình, bởi khi chờ xe bus, có thể đôi chân bạn sẽ bị tê (liệt), hoặc có bị cánh cửa bus kẹp phải, thì bạn nhớ chạy làm sao song song cùng xe bus, kẻo tay bạn sẽ lìa khỏi người.
Thôi, không nói nữa, kẻo không còn tiếng cười nữa, mà lại là “Những người thích khóc” như Azit Nexin đã còm men (comment) thế!
