Đã bao giờ bạn tự hỏi, tại sao mình lại hành xử theo một cách nhất định trong các mối quan hệ tình cảm? Hay tại sao một số người dường như dễ dàng xây dựng được những kết nối sâu sắc, trong khi những người khác lại gặp nhiều khó khăn hơn? Câu trả lời có thể nằm ở kiểu gắn kết của bạn.
Thuyết gắn bó (Attachment Theory)
Được phát triển ban đầu bởi nhà tâm lý học người Anh John Bowlby, thuyết gắn bó nhằm giải thích cách thức mà mối quan hệ đầu đời giữa trẻ em và người chăm sóc ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi và khả năng thiết lập mối quan hệ trong tương lai. Theo lý thuyết này, những kinh nghiệm trong thời thơ ấu không chỉ tạo dựng nền tảng an toàn cho sự phát triển cá nhân mà còn định hình cách mà chúng ta xây dựng các mối quan hệ tình cảm sau này. Một nền tảng gắn bó vững chắc sẽ giúp cá nhân cảm thấy tự tin và dễ dàng chia sẻ cảm xúc và nhu cầu hơn trong tình yêu.
Kiểu gắn kết (Attachment Style)
Kiểu gắn bó là cách thức mà mỗi người thiết lập và duy trì các mối quan hệ tình cảm dựa trên kinh nghiệm sớm với người thân thiết. Nó bao gồm cách chúng ta cảm nhận về bản thân, cách tin tưởng người khác và phản ứng trong các tình huống căng thẳng của mối quan hệ. Chính những kiểu gắn kết này quyết định khả năng đối mặt với xung đột, mức độ phụ thuộc, và sự an toàn cảm xúc khi yêu thương.
Kiểu gắn bó – lăng kính định hình mọi cung bậc cảm xúc và hành vi trong tình yêu. Nó chi phối cách bạn mở lòng đón nhận sự thân mật, từ cảm giác thoải mái đến phản ứng trước những cử chỉ yêu thương. Kiểu gắn bó còn là “hoa tiêu” cảm xúc, dẫn dắt bạn vượt qua những cơn sóng căng thẳng, xung đột trong mối quan hệ. Nó âm thầm thiết lập những kỳ vọng về sự tin tưởng, hỗ trợ từ người bạn đời, đồng thời thể hiện rõ nét qua cách bạn giao tiếp, giải quyết vấn đề và trao gửi yêu thương. Hiểu rõ điều này ở bản thân và đối phương chính là chìa khóa vàng để xây dựng những kết nối sâu sắc, bền vững và tận hưởng trọn vẹn hạnh phúc trong tình yêu. Cùng tìm ra kiểu gắn bó của bạn qua 4 nhóm dưới đây với những đặc điểm và biểu hiện khác nhau trong tình yêu.
Gắn kết an toàn
Kiểu gắn bó an toàn là nền tảng cho một mối quan hệ lãng mạn lành mạnh, và hoàn toàn có thể xem đây là một “green flag” chính hiệu trong chuyện tình cảm. Người có kiểu gắn bó này thường bày tỏ sự quan tâm một cách vô cùng ấm áp và dễ dàng xây dựng sự tin tưởng với đối tác. Họ cảm thấy thoải mái với sự gần gũi và thân mật, đồng thời tôn trọng sự độc lập của người yêu. Đặc điểm nổi bật của họ là khả năng quản lý cảm xúc tốt, ứng phó hiệu quả với căng thẳng và xung đột trong mối quan hệ. Họ cũng là những người có trách nhiệm, trung thực và cởi mở trong giao tiếp, sẵn lòng chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình một cách chân thành. Sự thoải mái, tự tin và khả năng tạo dựng một không gian an toàn này chính là dấu hiệu tích cực cho thấy một mối quan hệ có tiềm năng phát triển bền vững.
Gắn kết lo âu
Kiểu gắn kết lo âu trong tình yêu thường xuất phát từ cảm giác bất an sâu sắc. Giống như một chiếc radar nhạy bén quá mức, những người thuộc kiểu này khao khát nhận được tín hiệu tình yêu từ đối phương, luôn mong muốn được ở trong một mối quan hệ, nhưng lại thường xuyên “overthinking” rằng người khác không thực sự muốn ở bên mình. Họ có xu hướng trở nên quá dựa dẫm, luôn muốn nhận được sự quan tâm và chú ý liên tục, đôi khi đến mức tự ý thức được sự “needy” của mình. Dù rất muốn một mối quan hệ sâu sắc, nỗi sợ bị bỏ rơi và sự bất an về tình cảm chi phối họ, khiến họ khó lòng đặt niềm tin hoàn toàn ở đối tác và dễ dàng cảm thấy bị đe dọa khi không có sự gần gũi. Họ có thể gặp khó khăn trong việc tôn trọng ranh giới cá nhân, trở nên ghen tuông mù quáng, kiểm soát hoặc sử dụng những hành vi thao túng để giữ người yêu bên cạnh. Nguồn gốc của kiểu gắn kết này thường bắt nguồn từ trải nghiệm tuổi thơ không ổn định trong cách được nuôi dạy, lúc quan tâm ân cần, khi lại thờ ơ, khiến họ lớn lên với cảm giác bất an về việc liệu nhu cầu tình cảm của mình có được đáp ứng hay không.
Gắn kết né tránh
Trái ngược với gắn kết lo âu, người có kiểu gắn kết né tránh thường giữ khoảng cách trong tình yêu như những cánh chim tự do – luôn khao khát tự chủ nhưng cũng sợ rơi vào bẫy của sự phụ thuộc. Với họ, sự độc lập là “kim chỉ nam” trong tình yêu và coi trọng tự do cá nhân đến mức cảm thấy ngột ngạt và sẽ rút lui khi ai đó vượt quá ranh giới an toàn của họ. Thay vì cần ai đó dựa vào, họ thích tự lo cho bản thân và cũng không muốn ai phụ thuộc vào mình. Ngược lại, họ cho rằng đối phương quá dựa dẫm, ỷ lại vào mình. Họ có xu hướng xem nhẹ cảm xúc của người yêu, giữ bí mật, thoắt ẩn thoắt hiện như những “bóng ma” trong cuộc trò chuyện. Người sở hữu kiểu gắn bó này có vẻ thờ ơ với những cử chỉ lãng mạn, giống như một cuốn sách đóng kín khó đọc. Đôi khi, họ chỉ tìm kiếm những mối quan hệ “situationship” thoáng qua, hệt như những chuyến phiêu lưu ngắn ngày, hơn là một bến đỗ lâu dài. Trong thâm tâm, họ cũng mong muốn một mối quan hệ ý nghĩa, chỉ là nỗi sợ thân mật đã ăn sâu vào tiềm thức từ những năm tháng thơ ấu, khi nhu cầu của họ không được đáp ứng bởi người chăm sóc, khiến họ buộc phải tự chữa lành bằng cách né tránh sự quan tâm.
Gắn kết rối loạn
Những người trưởng thành mang kiểu gắn kết rối loạn có xu hướng cảm thấy bản thân không xứng đáng với tình yêu và sự gần gũi trong một mối quan hệ, thường bắt nguồn từ những vết thương lòng thời thơ ấu do bị ngược đãi hoặc bỏ rơi. Họ vừa khao khát yêu thương, vừa sợ hãi khi cảm nhận sự quan tâm, như thể họ vừa muốn ôm chặt, vừa muốn đẩy người khác ra xa. Mối quan hệ với họ giống như một chuyến tàu lượn siêu tốc với những dao động cảm xúc cực đoan giữa yêu và ghét. Họ có thể trở nên vô tâm, ích kỷ, thích kiểm soát và luôn nghi ngờ đối phương. Thậm chí, trong cơn bốc đồng, họ có thể có những hành vi tạo nên một vòng lặp tổn thương kiệt quệ về cả thể xác và tinh thần với cả hai bên. Nguyên nhân sâu xa thường là do người chăm sóc chính vừa là nguồn yêu thương, vừa là nguồn gây ra nỗi sợ hãi, tạo nên sự mâu thuẫn và hoang mang trong cách họ nhìn nhận các mối quan hệ. Hoặc, sự thờ ơ, thất thường từ người chăm sóc cũng có thể để lại những vết sẹo khó lành, khiến họ lớn lên với nỗi sợ hãi và không tin tưởng vào tình yêu.
Lời khuyên cải thiện gắn kết lành mạnh
Để cải thiện kiểu gắn kết lo âu, điều quan trọng là bạn cần học cách xây dựng sự tự tin từ bên trong thay vì liên tục tìm kiếm sự xác nhận từ người khác. Hãy tập trung vào việc phát triển những sở thích cá nhân, dành thời gian cho bản thân và những người bạn tin tưởng. Học cách nhận diện, vỗ về và kiểm soát những âu lo của bạn thông qua việc viết nhật ký, tập thiền. Trong các mối quan hệ, hãy học cách giao tiếp một cách rõ ràng và chân thành về nhu cầu của bạn, đồng thời tin tưởng vào tình cảm của đối phương và tôn trọng không gian riêng của đối phương.
Nếu bạn có kiểu gắn kết né tránh, bước đầu tiên là nhận ra và chấp nhận rằng việc mở lòng và dựa vào người khác không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối. Hãy thử chia sẻ những suy nghĩ và cảm xúc của bạn với những người mà bạn tin tưởng, bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất. Tập trung vào việc xây dựng những kết nối an toàn và đáng tin cậy, nơi bạn cảm thấy thoải mái để thể hiện sự tổn thương và thẳng thắn đối mặt những nỗi sợ sâu kín của mình.
Kiểu gắn kết rối loạn thường liên quan đến những tổn thương trong quá khứ, vì vậy hãy tập trung vào việc xây dựng ý thức về giá trị bản thân và nhắc nhở mình rằng bạn xứng đáng được yêu thương. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người bạn tin tưởng và những người có thể mang lại sự ổn định cho cuộc sống của bạn. Hãy kiên nhẫn với bản thân và nhớ rằng việc thay đổi một kiểu gắn kết đã hình thành từ lâu cần thời gian và sự nỗ lực. Bên cạnh đó, việc tập trung vào việc tự chăm sóc bản thân, xây dựng lòng trắc ẩn và học các kỹ năng quản lý cảm xúc cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành và hướng tới một kiểu gắn kết an toàn hơn.
