Bức hình chụp 2 nghệ sĩ “thủ lĩnh” của Buena Vista Social Club là Ibrahim Ferrer và Omara Portuondo trong phòng ghi âm.
Một đĩa nhạc, một câu lạc bộ, một nhóm nghệ sĩ… và hơn thế nữa
Nếu lang thang ở những khu phố bán đĩa nhạc nổi tiếng ở Hà Nội như Bảo Khánh, Hàng Bông, chợ Giời… hay bước vào các quán bar, cà phê tập trung nhiều dân Tây và cả dân “Ta trẻ” khoảng những năm 1997-1998, chắc chắn bạn sẽ thường xuyên được nghe giai điệu cuốn hút và giọng hát đặc biệt của nhóm nghệ sĩ già trong album nhạc mang tên “Buena Vista Social Club”. Nói vậy để thấy sức ảnh hưởng của đĩa nhạc này rộng đến mức nào. Còn cây viết Laura Barton của tờ The Guardian thì gọi đó là “nhạc nền của mọi bữa tiệc đêm cuối thập niên 90” (soundtrack to every late-90s dinner party).
Buena Vista Social Club là gì? Trước hết, đó là một câu lạc bộ khiêu vũ và âm nhạc ở thủ đô Havana của Cuba. Thực ra câu lạc bộ này đã đóng cửa từ những năm 40 của thế kỷ trước. Nhưng đúng nửa thế kỷ sau, có hai con người đã làm hồi sinh lại tinh thần của nó. Đó là tay guitar nổi tiếng người Mỹ – Ry Cooder và nghệ sĩ người Cuba – Juan de Marcos González.
Năm 1996, Ry Cooder được hãng ghi âm và nhóm nghệ sĩ Cuba mời sang thực hiện một dự án âm nhạc world music. Tuy nhiên, hai nghệ sĩ khác người Mali không được cấp thị thực nhập cảnh và kế hoạch ban đầu bị hủy bỏ. Tuy nhiên, chính trong cái rủi đó đã hóa ra cái may. Ry Cooder được González giới thiệu về âm nhạc truyền thống Cuba (gọi là nhạc son) và được tiếp xúc với các thành viên của Buena Vista Social Club – những ca sĩ, nhạc công lão thành nhưng tinh thần âm nhạc vẫn còn tràn đầy trong huyết quản của họ.
‘Lost and found’ – Cuốn tư liệu cuối cùng về Buena Vista Social Club được phát hành sau gần 20 năm.
Bị mê hoặc bởi vẻ đẹp của thứ âm nhạc dân gian sôi động, đầy sức sống và mang giá trị nghệ thuật rất cao, Ry Cooder đã quyết định thực hiện một cuộc ghi âm chớp nhoáng trong 6 ngày tại phòng thu EGREM với các trang thiết bị được sản xuất từ những năm 1940. Bản ghi âm ban đầu chỉ có mục đích lưu trữ, nhưng khi chính thức được phát hành và vượt ra ngoài rào chắn vô hình của lệnh cấm vận mà Mỹ áp đặt lên Cuba từ năm 1962, nó đã trở thành một hiện tượng văn hóa toàn cầu.
Đĩa nhạc “Buena Vista Social Club” nhận giải Grammy năm 1998, được tờ Rolling Stone xếp vào danh sách 500 album hay nhất mọi thời đại, tính đến năm 2015, đĩa nhạc đã tiêu thụ 12 triệu bản chính thức. Cùng với bản ghi âm, bộ phim tài liệu cùng tên đã được thực hiện và được thế giới đón nhận. Nhóm nghệ sĩ gồm những lão thành như Rubén González, Ibrahim Ferrer, Orlando Lopéz… và một số nghệ sĩ trẻ tạo thành một ban nhạc và họ đã được mời thực hiện tour diễn ở Mỹ, Châu Âu. Buổi biểu diễn lịch sử của nhóm nghệ sĩ Cuba tại khán phòng Carnegie Hall, thành phố New York ngày 1/7/1998 được ghi hình và phát hành dưới dạng DVD.
Thông điệp đẹp vượt qua mọi rào cản
Sau khi Mỹ và Cuba tuyên bố về tiến trình bình thường hóa quan hệ hồi tháng 12 năm ngoái thì tháng 2/2015, Nick Gold, chủ hãng đĩa World Circuit từng phát hành album năm 1997 tuyên bố phát hành đĩa nhạc chính thức thứ hai dưới cái tên Buena Vista Social Club. Đĩa nhạc lấy tựa “Lost and found”, nội dung là 14 bản ghi âm chưa từng được công bố với nhiều hình thức: bản ghi nháp trong 6 ngày làm việc của Ry Cooder và nhóm nghệ sĩ, bản thu trực tiếp bên ngoài phòng thu, thậm chí cả những ca khúc đã được thu nhưng cuối cùng không được đưa vào album phát hành cách đây 18 năm.
Buena Vista Social Club trong buổi diễn lịch sử tại khán phòng Carnegie Hall, thành phố New York năm 1998.
Mặc dù không chính thức đưa ra lý do phát hành đĩa nhạc sau gần 2 thập niên, nhưng giới truyền thông cho rằng đây là một động thái có chủ ý của nhà sản xuất quán chiếu với sự kiện chính trị xảy ra trước đó. “Hai mươi năm trước, tác phẩm cũng là di sản giá trị của Buena Vista Social Club – một bằng chứng hùng hồn về sức mạnh của nghệ thuật vượt qua mọi rào cản, từ ngôn ngữ tới chính trị. Hai mươi năm sau, di sản đó được hồi sinh theo bất cứ cách nào thì cũng mang rất nhiều ý nghĩa trong một tiến trình tích cực của hai nước”, tờ Rolling Stone bình luận.
Khi album “Buena Vista Social Club” phát hành năm 1997, cả thế giới khi đó dường như đều say sưa nhún nhảy theo những giai điệu son Cubano tuyệt vời. Từ đó, nhiều thế hệ nghệ sĩ đã tiếp bước hồi sinh và mang âm nhạc Cuba đi khắp thế giới. Lần này, “Lost and found” phát hành, sự đón nhận của công chúng khó có thể so sánh với gần 20 năm trước. Nhưng nghe lại giọng hát của những nghệ sĩ lão thành ngày nào mà quá nửa đã dần dần không còn trên dương thế, điều đọng lại nhiều hơn là niềm xúc động và những suy ngẫm về sức mạnh của nghệ thuật trong câu chuyện về một di sản.
Bài: Độc Cầm
