Có hai nguyên nhân khiến các nhà sản xuất ôtô toàn cầu chạy đua chế tạo xe siêu rẻ, đó là nhu cầu dồi dào và tiềm năng lợi nhuận to lớn. Theo một số tính toán, trong năm 2013, sẽ có hơn 8 triệu xe với mức giá dưới 277 triệu VND (tại Anh) được tiêu thụ trên toàn cầu. Trung Quốc và Ấn Độ là các thị trường chính, tiếp đến là Nam Mỹ và Nga.
Renault đang đi đầu trong lĩnh vực này, khi tung ra các mẫu Dacia thế hệ mới đầu tiên vào năm 2004. Và thương hiệu giá rẻ này đã thu lời không kém gì các thương hiệu xe cao cấp. Năm 2012, có nhiều nguồn tin cho biết lợi nhuận của Dacia đạt 9%, trong khi hoạt động kinh doanh chính của Renault chỉ lãi 0,5%.
Nhãn hiệu đàn em của Renault, Nissan, cũng sẽ khôi phục thương hiệu xe siêu rẻ Datsun tại một nhà máy mới ở Ấn Độ vào năm 2014. Và do liên doanh Renault-Nissan sẽ sớm kiểm soát nhà sản xuất Lada của Nga, nên xe của Datsun sẽ cùng ra đời với các xe Lada siêu rẻ thế hệ mới.
Datsun sẽ sử dụng khung gầm mới do trung tâm kỹ thuật của Renault-Nissan ở Ấn Độ phát triển và thậm chí được xuất xưởng với mức giá chỉ 140 triệu VND, rẻ hơn cả Dacia. Ông Carlos Ghosn, Chủ tịch liên doanh Renault-Nissan tuyên bố ông muốn bán Datsun tại các nước đang phát triển với giá bán lẻ chỉ 83 triệu VND.
Trong khi đó, Volkswagen đang hoàn tất một mẫu xe dành cho thị trường Trung Quốc với giá khoảng 172 triệu VND, gồm 2 cấu hình thân và gắn thương hiệu mới. Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 1 vừa qua , Giám đốc kỹ thuật của VW, ông Ulrich Hackenberg đã cho biết các nhóm thiết kế của ông vẫn chưa đạt tới giá thành mục tiêu cho chiếc xe mới. Theo ông: “Đó là một nhiệm vụ khó khăn, song không phải là không thể, và chúng tôi có kinh nghiệm để làm điều này. Nếu thiết kế được hoàn tất trong năm nay, chúng tôi có thể đưa xe ra thị trường trong vòng 2 năm sau đó”.
Ông Hackenberg nói thêm để có được mức giá thấp nhất có thể, xe không chỉ được lắp ráp và phần nào được thiết kế ở các nước có chi phí nhân công rẻ, mà vật liệu sử dụng cũng phải được lấy từ nước bản địa, thậm chí cả các linh kiện “cấp 2 và cấp 3” cũng được nội địa hóa. Được biết bộ khung gầm của mẫu xe mới sẽ có một số bộ phận thửa từ Polo thế hệ hiện hành.
Các lãnh đạo của VW đang tập trung chế tạo phiên bản đầu tiên của chiếc xe siêu rẻ dành cho thị trường Trung Quốc, và đây cũng là nơi dòng xe được lắp ráp. Phiên bản thứ hai có thể sẽ dành cho thị trường Ấn Độ.
Theo ông Hackenberg thì cỗ máy cuối cùng phải có hình thức đẹp cùng một số yếu tố mà chủ sở hữu tự hào. Đó có thể là khuôn mẫu giống như chiếc Tata Nano thiết thực, có giá khởi điểm chỉ 54 triệu VND, song đáng tiếc là doanh số bán dòng xe này không hề cao.
Tuy nhiên theo ông Sergio Marchionne, Chủ tịch Fiat thì thương hiệu này cũng đang cân nhắc giới thiệu một nhãn hiệu xe giá rẻ. Với giá bán dự kiến chỉ 207 triệu VND, dòng xe này chắc chắn sẽ được lắp ráp bên ngoài châu Âu.
Giảm chi phí dành cho phát triển, thiết kế và lắp ráp, trong khi vẫn xuất xưởng được một mẫu xe cỡ nhỏ hiện đại và hấp dẫn là những thách thức lớn nhất đối với bất cứ nhà sản xuất xe đại chúng nào muốn nhảy vào phân khúc đang bùng nổ này. Ngoài việc thực hiện các công đoạn kỹ thuật, tìm nguồn vật liệu và linh kiện ở các nước có chi phí lao động thấp đồng thời sử dụng các cơ sở sản xuất sẵn có, hầu hết các dự án xe siêu rẻ còn tận dụng khung gầm có sẵn.
Tuy nhiên, Bộ phận kỹ thuật của Lotus lại có cách tiếp cận khác. Họ cho rằng điều cần thiết để tạo ra một mẫu xe siêu rẻ thành công là tư duy lại một cách chín chắn hơn, chứ không phải sử dụng tư duy chế tạo và sản xuất đã có rồi sau đó cố gắng giảm chi phí.
Theo Lotus, yếu tố then chốt để một mẫu xe siêu rẻ có lời chính là việc từ bỏ cấu thúc thân thép dập truyền thống, để sử dụng một sàn xe đúc bằng nhựa cùng các ghế ngồi cố định. Autocar đã lấy một số ý tưởng của Lotus, kết hợp với một số ý tưởng của tạp chí để phác thảo chiếc xe siêu rẻ trong tương lai (xem các diễn giải ở trên).
Ông Greg Peterson, kỹ sư làm tại nhà máy sản xuất của Lotus ở Michigan cho biết “một thân xe đã lắp ráp nhẹ hơn, rẻ hơn” cũng đồng nghĩa với việc có thể gắn vào nó nhiều linh kiện nhất có thể để giảm số công đoạn lắp ráp cần thiết. Sử dụng khuôn đúc và các chi tiết dập cũng như đùn ép đơn giản có thể tiết kiệm đáng kể chi phí.
Ví dụ, theo Peterson, trung bình có khoảng 5.000 mối hàn trên một khung thân thép liền khối, mỗi mối hàn có giá 5.200VND, vị chi tiền hàn mỗi xe mất 5,2 triệu VND. Khi chế tạo một chiếc xe giá 159 triệu VND, đây là khoản chi lớn. Thép dập cũng có tỷ lệ phế liệu khoảng 25%.
Peterson cho biết việc giảm số linh kiện có thể được thực hiện với táp lô truyền thống. Bản thân vách ngăn với khoang động cơ có thể đúc theo hình thù hữu ích và thậm chí hệ thống sưởi và thông gió không cần tới phần che thẩm mỹ bên ngoài. Các ghế ngồi cố định cũng giảm đáng kể số linh kiện, được gắn với sàn xe đồng thời tựa lưng có thể điều chỉnh cũng được gắn trực tiếp xuống sàn.
Theo Peterson, lực va đập có thể dễ dàng xử lý bằng “các hộp hấp thụ xung lực” bằng nhôm đúc không tốn kém. Chúng có thể chịu tác động của lực va đập thấp và cao theo 2 giai đoạn, và được gắn trực tiếp với sàn xe.
Việc kết hợp giữa vật liệu với phương pháp chế tạo cho phù hợp với từng chi tiết cụ thể có thể áp dụng với trụ B, mà theo Peterson, nên làm bằng thép có độ bền kéo cao. Trụ A và trụ C có thể làm bằng nhôm đúc hoặc thép hộp độ bền kéo cao được uốn cong hay định hình bằng phương pháp thủy lực. Một lần nữa, yếu tố then chốt là giảm số linh kiện và ứng dụng các kỹ thuật chế tạo không tốn kém.
Mặc dù hầu hết các mô hình xe siêu rẻ đòi hỏi công cụ khuôn đúc đắt tiền, để đúc sàn, mũi xe liền khối và sườn sau, song chi phí này sẽ được bù lại bởi chi phí chế tạo thấp hơn, không phải sơn và thực tế xe được lắp ráp với số lượng lớn.
Một hãng chế tạo ôtô lớn sẽ phải dũng cảm để từ bỏ những kiến thức được đúc rút trong nhiều thập kỷ để chuyển sang cách cách tiếp cận hoàn toàn mới khi chế tạo xe siêu rẻ. Tuy nhiên, với lượng xe tiêu thụ đang tăng nhanh chóng, nhà sản xuất có lợi thế cạnh tranh về giá có thể thu lời lớn.
Tình hình thị trường xe giá rẻ tại châu Âu
Thị trường Châu Âu đang vật lộn với suy thoái ngày càng chuộng xe giá rẻ. Theo tính toán của các nhà phân tích thuộc Credit Suisse, doanh số bán xe giá rẻ tại châu Âu trong giai đoạn từ tháng 5/2011 đến tháng 5/2012 là 1,5 triệu xe, chiếm khoảng 12% doanh số tiêu thụ xe mới.
Mặc dù hơn 1 triệu chiếc trong số này là các phiên bản giá rẻ của dòng xe cỡ nhỏ hiện đại, song 400.000 chiếc còn lại thực sự là xe giá rẻ như Dacia và các xe giá rẻ lắp ráp ở Ấn Độ như Nissan Pixo.
Credit Suisse cho rằng trong một thập kỷ tới tại châu Âu, thị phần xe giá rẻ sẽ ngày càng tăng. Xu thế này cộng với xu hướng tăng doanh số của xe cao cấp sẽ tạo sức ép lên thị trường xe giá trung bình. Quả thực, doanh số ngày càng teo tóp của các dòng xe đại chúng, cùng áp lực lớn về giá đã dẫn tới việc các mác xe chủ đạo chỉ lời rất ít hay thậm chí là lỗ.
Và xu thế hướng tới xe siêu rẻ dường như sẽ tiếp tục khi kinh tế châu Âu không tăng trưởng, đồng thời nhiều khách hàng muốn mua xe có giá rẻ nhất. Cũng có thể lập luận rằng xu hướng xe siêu rẻ, như Dacia của Renault, là phản ứng trước xu thế tăng không ngừng của các thương hiệu cao cấp.
Xe siêu rẻ trong tương lai được chế tạo như thế nào
Thanh chịu lực ngang
Thanh chịu lực ngang nằm giữa hai trụ A, thường ẩn dưới táp lô điều khiển, nay lộ ra ngoài và được sử dụng để gắn trục vô-lăng. Trục vô lăng có thể điều chỉnh, giống như hộp pê-đan; ghế lái gắn cố định với sàn. Bảng đồng hồ công-tơ-mét rất cơ bản được gắn với thanh chịu lực, cũng như túi khí và hộp chứa đồ. Các đường sưởi/thông gió đi qua một lỗ trong vách ngăn
Động cơ
Động cơ 2 xy-lanh, ở dạng turbo, cần đạt tỷ suất gần 160 mã lực/lít. Xe nhanh nhẹn cần lắp động cơ nạp tự nhiên công suất từ 60-70 mã lực cho các bản cơ sở. Động cơ này được kết hợp với số vô cấp (CVT) 7 cấp gọn nhẹ. Việc bố trí các bình đựng khí gas, vốn là loại nhiên liệu ngày càng phổ biến trong các đô thị mù khói, khá đơn giản nhờ sử dụng sàn đúc. Trục sau xe chỉ là một thanh chịu lực xoắn đơn giản.
Cản
Cản liền khối được gắn với đèn pha, bố trí bên trong các góc đầu xe để giảm nguy cơ bị hư hại. Cửa xe có khung và khuôn cửa kính liền khối làm bằng nhựa. Các chi tiết magiê đúc được sử dụng làm thanh chịu lực, bản lề và ổ lắp khóa. Mặt ngoài của cửa làm bằng nhựa đúc.
Capô/cánh
Capô/cánh được làm bằng composite đúc liền khố. Nước và dầu đổ qua một cửa mở đồng thời nắp ca-pô được tháo rời khi bảo dưỡng. Các “hộp hấp thụ xung lực” làm bằng nhôm, các chân nhỏ hơn, có thể dễ dàng thay thế, được dành cho các tác động ở tốc độ chậm. Lotus đề xuất hệ thống treo thanh đòn kép lệch cho treo trước.
Cửa hậu
Cửa hậu, có cấu trúc giống với cửa bên, gồm khung magiê đúc và vỏ ngoài bằng composite. Mui xe và thân sườn làm bằng nhựa đúc. Các tấm mui làm bằng nhựa được gắn với các thanh nhôm dọc.
Ghế ngồi
Ghế ngồi đơn giản hơn rất nhiều so với xe truyền thống. Chúng được gắn trực tiếp xuống sàn.
Dựa lưng ghế trước gắn trực tiếp với sàn, song có thể điều chỉnh và gập về phía trước. Dựa lưng ghế sau cũng gắn với sàn xe. Các ghế ngồi có thể nhanh chóng tháo rời.
Các mẫu xe giá rẻ
Dacia
Nhà sản xuất Dacia của Rumani từng sử dụng các mẫu xe cũ của Renault, như chiếc 12, làm nền tảng cho các mẫu xe họ lắp ráp. Renault mua Dacia vào năm 1999 và chiếc Dacia mới đầu tiên ra đời năm 2004. Được chế tạo dựa trên khung gầm Clio 2 và được lắp ráp ở các nước nhân công thấp, các xe của Dacia nay đã hiện diện trên toàn cầu và khoảng 1 triệu xe được chế tạo trên khung gầm Dacia M0.
Tata Nano
Chiếc Tata Nano rất thiết thực lắp động cơ 2 xy-lanh dung tích 624cc, giá khởi điểm 54 triệu VND, song doanh số tiêu thụ chỉ nhỏ giọt, bất chấp những dự đoán xe sẽ bán rất chạy khi các gia đình Ấn Độ không còn sử dụng xe máy. Các phiên bản máy dầu và động cơ chạy bằng khí đốt cũng sẽ được sử dụng nhằm làm sống lại mẫu xe này.
Volkswagen
Mẫu xe giá rẻ của VW, gắn mác mới, ban đầu sẽ nhắm tới thị trường Trung Quốc. Các kỹ sư VW hiện đang nỗ lực giảm giá sản phẩm cuối cùng xuống mức thấp nhất có thể để vẫn có lãi với giá bán vào khoảng 172 triệu VND. Xe sẽ có thêm bản dành cho thị trường Ấn Độ song không được bán ở châu Âu.
Fiat
Fiat đã tiến hành nghiên cứu chế tạo một mẫu xe siêu rẻ. Dù không thể quay mặt đi với phân khúc này, song Fiat có nguy cơ sẽ hủy hoại nhu cầu mua các dòng xe giá rẻ hơn của hãng. Fiat đang tìm kiếm địa điểm có thể lắp ráp xe với giá thành thấp. Điều trớ trêu là nhiều người cho rằng chiếc Panda đời đầu là mẫu xe siêu rẻ đầu tiên của hãng.
Datsun/Lada
Hãng xe đàn em của Renault, Nissan, đang nghiên cứu một khung gầm cho xe siêu rẻ hoàn toàn mới để ứng dụng cho Lada tại Nga và dòng xe mới gắn thương hiệu cũ Datsun. Một nhà máy mới đang được xây dựng ở Ấn Độ, với sản lượng 400.000 xe trong giai đoạn trung hạn.
