Đến tháng 2 năm nay, sức hút của “Shallow” lại một lần nữa được hâm nóng nhờ chiến thắng thuyết phục tại lễ trao giải Oscar. Ngay sau đấy, Lady Gaga khởi động một chiến dịch quảng bá mới cho “Shallow” và không phụ kỳ vọng của cô, bài hát mới đây đã leo lên vị trí số một tại Mỹ.
10 năm trước, thế giới đã lần đầu làm quen với một cô ca sĩ với phong cách quái dị, độc đáo có một không hai – Lady Gaga. Giờ đây, sau 10 năm hoạt động trong làng nhạc, Gaga đã làm mới bản thân với hình ảnh vô cùng bình dị, ngọt ngào trên màn ảnh rộng với bộ phim “A Star Is Born” (Vì Sao Vụt Sáng). Ca khúc nhạc phim chủ đề “Shallow” do cô song ca với bạn diễn Bradley Cooper đã vươn lên ngôi đầu bảng xếp hạng Billboard Hot 100, đánh dấu thời kỳ đỉnh cao mới trong sự nghiệp nữ ca sĩ này. Theo Billboard, thành công của Lady Gaga còn tiếp thêm sức sống cho nền văn hoá đại chúng vốn đã bị mai một ít nhiều bởi sự lên ngôi của công cụ trực tuyến (streaming) trong thời đại ngày nay.
Văn hóa đại chúng (pop culture) là gì?
Theo nhiều phân tích và khảo sát, văn hoá đại chúng là tổng thể các ý tưởng, quan điểm, thái độ, hành vi dễ gây lan truyền (meme – ảnh cười cợt), âm nhạc và một số hiện tượng xã hội khác. Chúng là tất cả những gì được cho rằng có sự đồng tình của số đông, phổ biến nhưng không tuân theo bất cứ quy chuẩn nào trong một nền văn hóa nhất định.
Làn sóng văn hóa đại chúng được hình thành từ văn hóa phương Tây, lan rộng ra toàn cầu vào cuối thế kỷ 20 đến nay. Những sản phẩm giải trí đạt đến tầm văn hóa đại chúng xuất hiện nhan nhản trong đời sống của chúng ta, và cũng dễ dàng gọi tên thông qua các biểu tượng từ phim ảnh, âm nhạc, chính trị đến đời sống như: Donald Trump, Steve Job, Superman, Batman, Spider-man, Harry Potter, Game of Thrones,…
Trong âm nhạc, yếu tố đại chúng dễ dàng được định hình hơn cả nhờ yếu tố “pop”, cũng được xem là 1 thể loại nhạc. Michael Jackson và Madonna là 2 đại diện tiêu biểu của nhạc pop nói riêng và văn hoá đại chúng nói chung bởi những giá trị về âm nhạc, hình ảnh, phong cách do họ tạo ra. Những di sản này về sau lại truyền cảm hứng cho các thế hệ khác, góp phần tạo ra những biểu tượng văn hóa đại chúng mới mẻ hơn như Britney Spears, Justin Timberlake, Justin Bieber, Rihanna, Beyoncé,… hay đình đám nhất gần đây là Lady Gaga.
Sinh ra trong một gia đình người Mỹ gốc Ý, Lady Gaga hình thành đam mê với âm nhạc từ nhỏ. Lớn lên, cô bắt đầu biểu diễn rải rác tại các hộp đêm trong thành phố New York, và đặt cho bản thân nghệ danh “Lady Gaga” dựa theo bài hát nổi tiếng “Radio Gaga” của ban nhạc huyền thoại Queen. Hai album đầu tay của cô – “The Fame” và “The Fame: Monster” – đã đưa thể loại pop dance trở lại thống trị trên các bảng xếp hạng.
Cùng với đó, hình ảnh ngoài đời và trên sân khấu của Gaga cũng vô cùng quái dị, là bất cứ thứ gì mà nữ ca sĩ nghĩ ra và được truyền cảm hứng từ người khác như bộ trang phục kết từ thịt tươi, váy nhiều tầng, áo ngực hình cây súng và hàng loạt ý tưởng khó có thể gọi tên khác. Với sức hút từ cả phần nghe và phần nhìn, Gaga nhanh chóng trở thành nữ ca sĩ đình đám nhất trong làng nhạc giai đoạn sau 2009 – cùng thời điểm này cách đây 10 năm.
Hiệu ứng quần chúng: chìa khóa thành công của “Shallow”
Năm 2018, Lady Gaga lần đầu đóng chính trong một bộ phim điện ảnh mang tên “A Star Is Born”, bên cạnh tài tử Bradley Cooper. Trong phim, Gaga thủ vai một nữ ca sĩ nghiệp dư, được một ngôi sao lớn để ý và nhiệt thành nâng đỡ. Sau khi bước chân vào làng nhạc, giữa cặp đôi này xuất hiện nhiều day dứt, mâu thuẫn, cuối cùng dẫn đến sự ra đi trong tuyệt vọng của người chồng. Do bộ phim có nhiều điểm tương đồng với sự nghiệp của chính Gaga ngoài đời, cô đã hóa thân vào vai diễn cực kỳ xuất sắc. Bài hát “Shallow” mà cô và bạn diễn Bradley thể hiện có sức sống vô cùng dai dẳng, được người yêu âm nhạc toàn thế giới tìm nghe suốt một thời gian dài.
Đến tháng 2 năm nay, sức hút của “Shallow” lại một lần nữa được hâm nóng nhờ chiến thắng thuyết phục tại lễ trao giải Oscar. Ngay sau đấy, Lady Gaga khởi động một chiến dịch quảng bá mới cho “Shallow” và không phụ kỳ vọng của cô, bài hát mới đây đã leo lên vị trí số một tại Mỹ. Đây là đĩa đơn quán quân thứ 4 của Gaga sau “Just Dance”, “Poker Face” và “Born This Way”, đồng thời là ca khúc đứng nhất đầu tiên của nữ ca sĩ sau 8 năm ròng rã.
Những năm gần đây, các ca khúc theo thể loại Hip-hop, Dance, R&B vẫn luôn thay nhau đứng đầu bảng xếp hạng Billboard Hot 100. Bởi vậy, sự lên ngôi của một bản ballad, mang phong cách đồng quê như “Shallow” được coi như một chuyển biến mới trong làng nhạc. Tuy nhiên, có một điều mà không nhiều người nhận ra: thành công của “Shallow” có được một phần rất lớn là nhờ hiệu ứng quần chúng, sinh ra từ bộ phim “A Star Is Born”, cũng như những giải thưởng danh giá mà Lady Gaga thắng được suốt thời gian qua.
Thông thường, các đĩa đơn chỉ có thể lên ngôi đầu Billboard bằng thực lực, một khi trở thành ca khúc quán quân thì mới chứng minh được độ phủ sóng. Song, vẫn tồn tại nhiều trường hợp ca khúc đã lan rộng từ trước khi tranh tài trên bảng xếp hạng. Hay nói cách khác, những ca khúc này vốn đã nổi tiếng nhờ một sự kiện, bộ phim, hay trào lưu nào đó, và chính yếu tố này mới giúp chúng đạt quán quân trên Billboard Hot 100.
Từ thập niên 80, một số ca khúc đã chiếm ngôi đầu bảng nhờ là nhạc phim các series truyền hình ăn khách, như “Baby Come to Me” (nhạc phim “General Hospital”) và “At This Moment” (phim “Family Ties”). Sang thập niên 90, các bộ phim bom tấn chiếu rạp trở thành tâm điểm chú ý, và những ca khúc gắn với chúng cũng nhanh chóng leo lên No.1, gồm “Kiss by A Rose” (nhạc phim “Batman Forever”) hay “Stay (I Miss You)” (nhạc phim “Reality Bites”).
Không chỉ phim ảnh, mà những sự kiện xã hội lớn cũng có thể quyết định thành bại của một ca khúc. Chẳng hạn, vào năm 1997, hai nhân vật nổi tiếng là rapper The Notorious B.I.G. và công nương Diana xứ Wales đã qua đời. Hai ca khúc tưởng nhớ họ, “I’ll Be Missing You” và “Candle By The Wind” đều trở thành quán quân trên Billboard Hot 100 suốt nhiều tuần, nhờ dư âm sự ra đi của hai nhân vật này.
Những năm gần đây, số lượng các ca khúc dành No.1 nhờ hiệu ứng quần chúng ngày càng ít đi. Lần gần nhất một bài hát đạt quán quân theo kiểu này là “Harlem Shake” năm 2013, nổi danh nhờ điệu nhảy rất phổ biến trong giới trẻ. Về phần “Shallow”, bài hát đã có mặt trên Billboard Hot 100 từ ngày 13/10/2018, không lâu sau khi “A Star Is Born” ra rạp. Nhưng chỉ riêng bộ phim vẫn không đủ đưa nó lên No.1. Mãi đến khi “Shallow” chiến thắng hàng loạt ở giải Quả Cầu Vàng, Grammy, Oscar, ca khúc mới được tiếp thêm đủ sức nóng để chiếm ngôi đầu bảng, sau 22 tuần có mặt trên Billboard Hot 100.
Nếu “Shallow” chỉ là một ca khúc Lady Gaga bình thường, không phải nhạc phim, cũng không có nam diễn viên nổi tiếng góp giọng, liệu nó có thể đến được vị trí như hôm nay không? Có lẽ là không. Nhưng dù vậy, chúng ta vẫn không thể phủ nhận nó rất hợp với vị trí hàng đầu tại Mỹ. Đã đến lúc, một ca khúc “ai nghe cũng hợp”, mang nhiều âm hưởng truyền thống lẫn hiện đại vươn lên chiếm lấy hào quang, và có thể mở ra kỷ nguyên mới cho nền văn hoá đại chúng mới trong giai đoạn khép lại thập niên.
