Tôi không bao giờ bén mảng xuống bếp khi bà làm việc này, vì công việc rất… không thú vị. Thế nhưng khi thịt thủ đã được thái mỏng, ướp gia vị cho thấm, và đang xào thơm trong chảo nóng, là tôi chạy ngay xuống bếp để được mẹ giao cho việc trông chảo thịt cho đến lúc vừa khô và hơi dính chảo. (Để còn được cậy những miếng thịt bị dính vào chảo, vàng xém và hơi giòn nên không dùng gói giò được nữa, nhưng ăn rất ngon).
“Chợ Tết” – tranh của bé Thanh Lan (học sinh Trường Tiểu học Thực Nghiệm)
Trong lúc ấy, mẹ tôi trải trên kệ bếp một cái vỉ đan bằng mo cau; trên ấy bà cũng xếp lá dong. Thịt trong chảo vừa được, mẹ tôi đổ hết lên trên chỗ lá dong ấy, gói lại thành một cái đòn dài, xong cuộn lại bằng cái vỉ mo cau. Bà lấy hai sợi lạt, buộc túm hai đầu mo cau lại, rồi dùng thêm lạt cột thân giò cho chắc. Tất cả đều phải làm nhanh tay, khi thịt còn nóng. Cuối cùng, bà kẹp cây giò vào giữa hai thanh gỗ; rồi lại dùng lạt buộc ngang nhiều lần lại cho chắc và cuối cùng dằn lên trên bằng cái cối đá. (Cái cối đá này, khi di cư vào Nam mẹ tôi đã đóng cho vào thùng đồ đạc mang theo. Mọi người ai cũng cười, nhưng mẹ tôi vẫn nói bao nhiêu năm ở trong Nam, bà chưa bao giờ thấy bán ở đâu cái cối đá tốt như thế). Có khi mẹ tôi ép giò như vậy cả mấy ngày mới bỏ cối ra, để nước mỡ chảy bớt ra ngoài và giò thủ của bà ai được ăn cũng khen là gói rất chặt tay. Bao nhiêu năm sau khi mẹ đã mất, qua bao nhiêu thay đổi trong cuộc sống, tôi vẫn không quên được món giò thủ của mẹ và những ngày được phụ bà làm món đặc biệt này.
Khoảng giữa tháng chạp, trước cả ngày mua lá gói bánh chưng, mẹ tôi đã muối dưa hành bằng cách nén, là cách chỉ có ngày Tết bà mới làm. Dưa cải sen phải chọn thứ đã già vừa phải, đừng non quá thì khi chín, dưa sẽ giòn và vàng đẹp. Đem về tách ra từng lá, rửa sạch rồi phơi một hay hai nắng cho hơi heo héo. Hành ta chọn củ tròn trịa nhưng không to lắm, bóc đi lớp vỏ ngoài và tỉa “râu”, chứ không cắt hết rễ đi; chỉ cần rửa cho thật sạch và để cho khô ráo. Cứ một lớp dưa, một lớp hành, một lớp muối, một lớp cam thảo (mẹ tôi mua ở tiệm thuốc bắc, còn nguyên cả cây, chưa thái nhỏ), và một lớp mía đã róc vỏ và chẻ thành những thanh mỏng, tiếp tục cho đầy vại. Tất cả mọi thứ cứ để khô như thế, cuối cùng dằn lên bằng cái cối đá đã được rửa và lau khô sạch sẽ.
Nhìn chảo mứt liu riu trên bếp lửa, và mẹ tôi kiên nhẫn ngồi bên, tôi có cảm tưởng như cả một thế kỷ nữa những miếng gừng hay miếng bí trong nước đường lóng lánh mới trở thành mứt được.
Nhà đông con, mẹ tôi nấu nướng suốt ngày, nhưng thức ăn ngày nào cũng được thanh toán gọn ghẽ cả. Các anh tôi đi học về thường chạy ngay vào bếp ăn vụng. Bị mẹ bắt gặp mắng cho thì các ông ấy bèn nói là ăn vụng mới ngon chứ lên bàn ngồi tử tế ăn không thấy ngon nữa. Thế là các ông ăn vụng thả giàn, vừa ăn lại còn vừa than phiền là không bị mắng nữa thì ăn vụng cũng bớt phần thú vị!
Đọc phần cuối: Tết ngày xưa và những người muôn năm cũ
Bài: Yến Chi
