Sau phút nghiêm mình trước cột mốc số 92 cùng cột cờ Lũng Pô, chúng tôi lại cùng “bạn đồng hành” Everest lên đường ngược A Mú Sung, A Lù để tới với Y Tý – mảnh đất của mây trời.
Cứ mỗi độ thu sang là cả cảnh vật, con đường của vùng Tây Bắc được ông trời nhuốm lên một màu vàng rộm của nắng và những nương lúa. Cái vẻ tất bật hiện rõ trên từng thửa ruộng đang vào mùa gặt, cả trên nét mặt kẻ lữ khách chuẩn bị lên đường đi ngao du. Chúng tôi chọn cho mình một lộ trình quen thuộc để khám phá vẻ đẹp mùa thu miền núi. Xuất phát từ Hà Nội, vi vút trên cung đường cao tốc dài nhất Việt Nam nối liền tới tận Lào Cai, ngược dòng nước đỏ tới Lũng Pô – nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt, qua A Mú Sung, A Lù để ngồi dưới mái nhà trình tường của người Hà Nhì ở Y Tý, xuôi Mường Hum về Sa Pả. Cung đường khép trọn niềm vui của mùa lúa mới, mùa no ấm của đồng bào.
Bát Xát đón chúng tôi bằng những cơn gió mát lạnh của mùa thu, lẫn trong sương sớm là mùi xôi nhà ai mới đồ chuẩn bị cho cả ngày trên nương. Cung đường tuần tra biên giới với những triền đồi đầy chuối, bên kia dòng sông đang cuộn đỏ chính là địa phận Trung Quốc với đường cao tốc ngày đêm xe chạy. Những cột mốc biên giới cứ hiện dần lên trên đường đi, đầu tiên là mốc 95, 94 rồi ngược về tới 92 cũng là điểm đánh dấu nơi đầu tiên của dòng sông Hồng trên lãnh thổ Việt Nam. Từ xa, bạn đã có thể thấy màu đỏ thắm của lá cờ tổ quốc tung bay giữa đất trời Lũng Pô nhưng để chạm tay vào đó là điều không dễ dàng.
Con đường đất nhỏ men theo triền núi, những ngày mưa bão của mùa hè làm sạt lở và bùn lầy thêm. Cua gắt, trơn trượt, mặt đường đầy rãnh sâu, bạn sẽ chẳng có cơ hội làm lại lần thứ hai nếu “sảy chân” trên đoạn đường vào cột cờ Lũng Pô. Nếu là một chiếc xe máy thì sẽ không quá vất vả bởi tính cơ động của nó, nhưng kẻ vận chuyển Ford Everest của chúng tôi thì câu chuyện lại khác. Rất vất vả để chọn được điểm đặt bánh xe khi bề rộng của đường chỉ vừa đủ, nhưng Everest lại lợi thế về độ cao gầm cũng như hệ thống giảm xóc êm ái mỗi khi lướt qua những “ổ trâu” trên đường. Dù phiên bản chúng tôi đi chỉ một cầu (dẫn động cầu sau) nhưng với sức mạnh cũng như ưu thế về sức kéo của máy dầu đã giúp cho chiếc xe như đang “khiêu vũ” với cung đường đầy thử thách.
Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt là điểm giao nhau của dòng suối Lũng Pô từ phía tổ quốc mình đổ ra hợp với sông lớn từ Trung Quốc chảy xuống tạo nên ngã ba sông rất đặt biệt. Hai dòng nước, một trong một đục hòa vào làm một để mang biết bao phù sa cho vùng đồng bằng châu thổ. Cột mốc số 92 cùng cột cờ Lũng Pô sừng sững hiên ngang để đánh dấu mảnh đất phên dậu của đất nước đã biết bao lần bị xâm lăng, giờ đây đã được yên bình. Sau phút nghiêm mình trước mảnh đất thiêng liêng này, chúng tôi lại cùng “bạn đồng hành” Everest lên đường ngược A Mú Sung, A Lù để tới với Y Tý – mảnh đất của mây trời.
Y Tý – mảnh đất của mây trời
Những khúc cua dần bị bỏ lại phía sau, hàng chục điểm sạt lở hay ngầm nước chảy cũng không làm khó chiếc xe với sự kiểm soát khéo léo của người lái. Bù lại những mệt nhọc của con đường là từng dải lúa như sóng vàng trên sườn núi, trải dài từ Ngải Trồ, qua Y Tý tới tận Dền Thàng, Mường Hum. Không khí vụ mùa rộn ràng trên từng thửa ruộng. Lúa Y Tý không giống lúa xứ Mù, thường chín sớm hơn đôi ba tuần và diện tích trải dài hơn. Chúng tôi cứ men theo con đường nhỏ vắt vẻo chạy vòng quanh ấy mà đi, để rồi lại ngẩn ngơ mê mải với bức tranh thiên nhiên tuyệt sắc.
Y Tý hôm nay không có mây, đó là điều kém may mắn với chúng tôi, nhưng bù lại, những giây phút vào bản, ngồi dưới mái nhà của người Hà Nhì là giây phút chẳng bao giờ quên. Toàn bộ tường nhà được trình từ đất với độ dày chừng 40 – 60cm, có một cửa chính (nếu bếp liền nhà thì có thêm cửa phụ để xuống), không có cửa sổ mà là ô nhỏ thông gió, mái lá lợp bằng cỏ dày tương đương tường nhà. Đây vừa là nét kiến trúc độc đáo thể hiện bản sắc văn hóa của người Hà Nhì, vừa để chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt với mùa đông giá lạnh (có thể có băng tuyết). Chúng tôi ngồi đùa vui với lũ trẻ dưới mái nhà mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông trong khi ngoài trời đang đổ mưa rả rích. Những câu nói trao đổi chẳng hiểu hết ý nhau nhưng tất cả đều vui.
Trên chặng đường trở về, chiếc xe Everest đã cùng chúng tôi qua cầu treo cheo leo ở Mường Hum, ngược dốc Sâu Chua, Hầu Thào và về lại Hà Nội theo đường cao tốc. Chúng tôi đã ngược dòng nước đỏ tới điểm đầu chảy vào đất Việt, tới vùng đất của mây trời, của những ngôi nhà hình nấm như trong chuyện cổ tích, vượt suối, vượt rừng để khám phá trọn vẹn vẻ đẹp của mùa thu miền núi.
Y Tý, tháng 9/2017
