Dáng hình quốc bảo gốm Hàn Quốc qua đôi tay nghệ nhân Bát Tràng

Từ vầng trăng lặng lẽ soi rọi triết lý sống phương Đông đến hình hài mộc mạc của chiếc bình gốm thời Joseon, vẻ đẹp Á Đông luôn gắn liền với sự hài hòa, tiết chế và chiều sâu nội tâm. Khi tinh thần ấy gặp gỡ bàn tay nghệ nhân Bát Tràng trong hành trình “Beauty from Culture” của thương hiệu làm đẹp Sulwhasoo, một cuộc đối thoại giữa di sản và cách tân, giữa mỹ học Hàn Quốc và tinh hoa gốm Việt, đã được viết nên qua những chế tác mang dấu ấn thẩm mỹ vượt thời gian.

Tự ngàn năm, mặt trăng đã chiếu rọi mạch nguồn tinh thần, soi tỏ nền văn hoá của những quốc gia miền Viễn Đông. Thiên thể ấy hiện hữu gần gũi trong đời sống thường nhật, trở thành nàng thơ vĩnh cửu của nghệ thuật, thi ca, và là biểu trưng cho một hệ tư tưởng Đông phương trù phú, giàu tính triết lý cân bằng.

Ngược dòng thời gian về triều đại Joseon, những nghệ nhân từ nhiều thế kỷ trước đã hoá tình yêu với vầng trăng thành trường tồn trong bảo vật gốm của Hàn Quốc. Người Cao Ly xưa không những dùng chiếc bình dal hangari để trữ gạo, đựng rượu, cắm hoa… mà còn coi đó là điểm lắng đọng của tinh thần – trong những khoảng thiền định, và cả những nghi lễ đất trời thiêng liêng.

Chẳng ngẫu nhiên mà ngày nay, bình mặt trăng được tôn vinh như một biểu tượng quốc gia của Hàn Quốc, là cảm hứng cho chiếc vạc lửa tại Olympic mùa đông Pyeongchang 2018. Ngoài công năng, di sản gốm ấy phản chiếu tư tưởng bao thế hệ người Hàn ở nhãn quang mỹ học, và ở một tầng xa hơn còn là đức hạnh và phong cách sống.

Đó là tính hài hoà. Không nhào nặn qua một thao tác liền mạch trên bàn gốm, người nghệ nhân tạo ra hai bán cầu riêng biệt rồi hợp nhất nên một dáng hình cân bằng, tròn trịa – dẫu chẳng đối xứng đến độ hoàn mỹ. Tựa như triết lý Á Đông về sự tương hỗ của âm dương, về lối sống quân bình thuận tự nhiên, không cưỡng cầu, ép gượng.

Đó là sự khiêm nhường. Theo khái niệm “Lễ” của Nho giáo, để đạt tới ngưỡng toàn vẹn của con người, ngăn chặn lòng tham là điều tiên quyết. Sự tiết chế ấy được thể hiện trên vẻ tối giản, tĩnh lặng của bình mặt trăng: không phủ màu cầu kỳ, không hoạ tiết xa hoa; trống rỗng nhưng không phải hư không mà mời gọi sự chiêm nghiệm. Cũng như tu tâm cần qua nhiều rèn luyện, cái đẹp thô mộc mà lấp lánh tựa ngọc trai đòi hỏi một quá trình cầu kỳ và nhiều thao tác tinh tế.

Trên hết, đó là sự hài lòng với những điều không hoàn hảo. Người nghệ nhân Cao Ly xưa không cố gắng gọt dũa để xoá nhẵn mối nối giữa hai bán cầu gốm. Họ cũng thuận tự nhiên để những vết rạn mộc mạc, độ nghiêng ngẫu hứng hình thành trong thời gian nung. Vậy mà, chính những “khiếm khuyết” rất “con người” ấy mới là thứ tạo nên – chứ không phải tước đi – vẻ đẹp độc nhất vô nhị, cũng là linh hồn riêng của từng chiếc bình mặt trăng. Đối với họ, hiếm khi là sự toàn mỹ, đức hạnh và sự cân bằng mới là đích đến của khối óc và đôi tay.

Đến nay, bình mặt trăng từ thời Joseon chỉ còn lại khoảng 20 chiếc, được trân giữ như báu vật tại các bảo tàng danh giá trên thế giới như Bảo tàng Cung điện Quốc gia và Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc ở Seoul, Bảo tàng Anh ở London hay Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở New York. Thế nhưng, không dừng lại ở thời gian quá khứ, tính thẩm mỹ và triết lý của di sản gốm ấy vẫn sống động cho những sáng tạo đương thời.

Sulwhasoo, đế chế làm đẹp danh tiếng toàn cầu nhưng vẫn luôn trung thành với gốc rễ văn hoá Hàn Quốc, đã thổi hồn gốm trăng vào tư tưởng thiết kế của của mình từ những ngày đầu tiên. Đường nét tinh giản, vẻ đẹp mộc mạc và chiều sâu thủ công có thể thấy rõ trên các sản phẩm đặc trưng của Sulwhasoo như First Care Activating Serum hay The Ultimate S. Cũng giống như bảo vật gốm bình mặt trăng, Sulwhasoo ôm trọn triết lý mỹ học sâu sắc của Hàn Quốc: khám phá tầng sâu để nuôi dưỡng một vẻ đẹp cân bằng, nhuận sắc theo thời gian.

Theo hành trình “Beauty from Culture” đến với Việt Nam, Sulwhasoo đã mang ý niệm về bình mặt trăng gửi gắm vào đôi bàn tay của một tinh thần đồng điệu – xưởng gốm gần 50 năm tuổi Bát Tràng Museum Atelier. Ở cuộc kỳ ngộ giữa dòng thời gian và chiều không gian này, những tác phẩm độc quyền được hai thương hiệu tạo nên qua lăng kính giao thoa của gốm Á Đông, của ngôn ngữ của nghệ thuật và làm đẹp, với hi vọng tinh hoa di sản có thể lan tỏa sâu rộng hơn trong đời sống hiện đại.

Cả gốm Việt và gốm Hàn đều bén rễ từ nền văn hóa trồng cây lương thực, từ những cộng đồng nông nghiệp coi trọng sự gắn bó và hoà hợp với thiên nhiên. Dẫu vậy, những khác biệt về địa lý, tài nguyên, lịch sử và văn hoá lại chắt lọc nên ở mỗi nền nghệ thuật những bản sắc riêng. Để dung hòa hai dòng chảy gốm Á Đông, Bát Tràng Museum Atelier đã lựa chọn giữ nguyên vẹn tinh thần của bình mặt trăng thời Joseon nhưng đặt vào đó cách xử lý vật liệu, chế tác và thẩm mỹ của di sản gốm 700 năm tuổi nơi tả ngạn sông Hồng.

Theo ông Vũ Khánh Tùng – giám đốc Bát Tràng Museum – giám đốc sáng tạo của Bát Tràng Museum Atelier, “Việc tái hiện một tạo hình kinh điển như bình mặt trăng Joseon vừa là đề bài, vừa là cảm hứng để Bát Tràng Museum Atelier chủ động khai thác dấu ấn riêng từ chất liệu bản địa. Cũng giống như mặt trăng, chiếc bình này không tròn tuyệt đối, không nhẵn hoàn toàn nhưng chính sự thô mộc và tự nhiên ấy lại tạo nên một vẻ đẹp đáng nhớ.”

Các nghệ nhân của xưởng gốm Bát Tràng Museum Atelier đã thử nghiệm nhiều loại đất địa phương để tìm ra chất liệu mang lại hiệu quả thẩm mỹ tốt nhất, đồng thời tôn vinh rõ nét chủ nghĩa tối giản đặc trưng ở bình mặt trăng. Quá trình sản xuất được thực hiện hoàn toàn thủ công từ tạo hình, chỉnh sửa cho đến tráng men và nung. Nếu như sự hài hoà trong thành phẩm là được coi là thử thách để những nghệ nhân Joseon chứng minh kỹ nghệ thượng thừa, thì người thợ gốm Bát Tràng cũng đã đặt vào đó sự quan sát vô cùng tỉ mỉ và cảm nhận kỹ lưỡng từ đôi tay. Màu men trắng, không bóng, khi chạm vào có thể nhận thấy sống động sự giao hòa giữa chất đất và lớp men, cũng là nét đặc trưng của dòng men mà xưởng đang theo đuổi.

Không dừng lại ở việc tái tạo nguyên mẫu bình mặt trăng Joseon, Sulwhasoo và Bát Tràng Museum Atelier còn đan cài dấu ấn riêng của hai thương hiệu trong tác phẩm đặc biệt này. Lấy cảm hứng từ biểu tượng của Sulwhasoo, chi tiết hoa mai trên miệng bình là kết quả của sự tinh chọn và giản lược những yếu tố trang trí quen thuộc trong hình dung thông thường về một cành mai – như tán lá xum xuê hay lớp cánh chồng nhiều – để tìm ra một tạo hình cô đọng, tối giản mà vẫn lưu giữ được thần thái đặc trưng của loài hoa này. Sau rất nhiều lựa chọn và thử nghiệm về vị trí và tỷ lệ, Bát Tràng Museum Atelier đã đắp nổi một cành mai mơ nhỏ ở vị trí miệng bình để đạt hiệu ứng thị giác và chiều sâu thẩm mỹ trọn vẹn nhất. Tất cả những tính toán ấy đều trung thành với phong cách thời Joseon, cũng như sự giao thoa giữa truyền thống và cách tân nằm trong giá trị cốt lõi của Sulwhasoo và Bát Tràng Museum.

Cùng với bình mặt trăng, sự hợp tác nghệ thuật đặc biệt này cũng cho ra đời cặp đế lót ly gốm độc quyền. “Bản thân họa tiết của Sulwhasoo đã là nguồn cảm hứng hoàn hảo với hình dáng và chi tiết đối xứng nhau, phù hợp để thể hiện trên hình khối nổi” – ông Tùng chia sẻ. Mỗi chiếc đế đều được thực hiện thủ công, phủ lớp men đặc trưng của Bát Tràng Museum Atelier để tạo ra sắc độ khác nhau và độ sâu cho chi tiết nổi, không chiếc nào giống chiếc nào, đúng với tinh thần độc bản của gốm thủ công.

Đều mang trong mình tình yêu và ước mong bảo tồn di sản quê hương – bộ sưu tập đặc biệt này là nỗ lực chung của Sulwhasoo và Bát Tràng Museum nhằm kết nối truyền thống và hiện đại, nghệ thuật và đời sống, vượt khỏi ranh giới của quốc gia. Các tác phẩm gốm sẽ được thương hiệu dành tặng các vị khách thân thiết, như một cách để lan tỏa vẻ đẹp di sản Á Đông vào dòng chảy cuộc sống đương thời.

Ảnh: Vỹ Nguyễn, Lê Lai, Vũ Bách Lâm