“Đa phần trong lịch sử, khuyết-danh là một người phụ nữ” – Virginia Woolf, văn hào vĩ đại của thế kỷ 20 đã giải thích cho sự vô hình của các bóng hồng trên diễn đàn văn chương trong suốt chiều dài quá khứ. Từng hiếm khi được chạm vào cây bút, xuất bản từng là một điều không tưởng, thậm chí phạm pháp – vẫn có những nữ nhà văn, bằng tư tưởng đi trước thời đại và một trái tim bản lĩnh, đã vượt qua muôn rào cản của xã hội đương thời để lên tiếng nói không khoan nhượng, thúc đẩy cho quyền bình đẳng giới.
Văn học nữ quyền là một dòng chảy mạnh mẽ trong thế giới văn chương, khắc họa những nhân vật và lý tưởng thách thức các chuẩn mực giới đã lỗi thời. Nó không ngừng khám phá, đặt câu hỏi và đấu tranh cho sự thay đổi những vai trò giới cứng nhắc, cổ hủ thông qua ngôn từ mạnh mẽ. Bằng ngòi bút sắc sảo, các nhà văn nữ quyền đã truyền cảm hứng cho vô số bạn đọc hình dung về một thế giới công bằng và bình đẳng hơn – nơi mà tiếng nói và quyền lợi của phụ nữ được tôn trọng và thấu hiểu.
Trong hành trình dài và đầy biến động ấy, có những tác phẩm đã trở thành cột mốc quan trọng, định hình và thúc đẩy những bước tiến lớn. Qua từng trang viết, những bất công trong xã hội được phơi bày, mở đường cho một cách nhìn nhận mới về vai trò và giá trị của phụ nữ. Các nữ tác giả đã bộc lộ quan điểm táo bạo, khẳng định quyền được tự do, được giáo dục và được bình đẳng trong mọi mặt của đời sống. Cùng điểm qua sáu cuốn sách kinh điển của các bóng hồng văn chương – những tác phẩm góp phần thay đổi lịch sử đấu tranh cho quyền lợi của phái nữ.
“A Vindication of The Rights of Women” (Một minh chứng về quyền của phụ nữ) – Mary Wollstonecraft
Xuất bản năm 1792, “Một minh chứng về quyền của phụ nữ” của Mary Wollstonecraft được xem là tác phẩm nền tảng của triết học nữ quyền. Trong một thời đại mà phụ nữ bị coi là thấp kém về trí tuệ và chỉ phù hợp với vai trò nội trợ, Wollstonecraft đã dũng cảm lên tiếng khẳng định phụ nữ cũng có lý trí và xứng đáng được hưởng những quyền lợi như nam giới, đặc biệt là quyền được giáo dục. Bà lập luận rằng giáo dục là chìa khóa để phụ nữ phát triển toàn diện, trở thành những công dân độc lập, có khả năng đóng góp vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội thay vì là những “vật trang trí” trong gia đình. Tác phẩm này không chỉ phản ánh tư tưởng cấp tiến của Wollstonecraft mà còn đặt nền móng cho những cuộc đấu tranh về quyền bình đẳng giới trong suốt thế kỷ 19 và 20, truyền cảm hứng cho các nhà hoạt động nữ quyền sau này tiếp tục theo đuổi lý tưởng về một xã hội công bằng hơn cho phụ nữ và trẻ em gái.
“Pride and Prejudice” (Kiêu hãnh và định kiến) – Jane Austen
“Kiêu hãnh và định kiến”, được xuất bản lần đầu vào năm 1813, không chỉ là một tiểu thuyết lãng mạn kinh điển mà còn là một tác phẩm văn học nữ quyền tinh tế và sâu sắc. Mặc dù không trực tiếp đề cập đến các vấn đề chính trị hay xã hội lớn, Jane Austen đã khắc họa rõ nét cuộc sống và những lựa chọn của phụ nữ trong xã hội Anh thế kỷ 19, nơi mà hôn nhân và địa vị xã hội phụ thuộc chủ yếu vào tài sản và danh tiếng. Thông qua nhân vật Elizabeth Bennet thông minh, độc lập và kiên quyết từ chối những cuộc hôn nhân không tình yêu, Austen đã ngầm khẳng định quyền tự chủ và tiếng nói của phụ nữ trong việc lựa chọn bạn đời và định đoạt cuộc sống của mình. Bà lên tiếng phê phán sự bất bình đẳng giới thể hiện qua các quy tắc xã hội khắt khe, đề cao giá trị của tình yêu chân chính, sự tôn trọng lẫn nhau và quyền bình đẳng trong mối quan hệ giữa nam và nữ. “Kiêu hãnh và định kiến” đã tác động sâu sắc đến nhận thức của độc giả về vai trò và vị thế của phụ nữ trong xã hội, khơi dậy tinh thần phản kháng và đấu tranh cho quyền tự do cá nhân, đặc biệt là quyền tự do lựa chọn hạnh phúc của phụ nữ. Austen đã lồng ghép khéo léo các vấn đề nữ quyền vào một câu chuyện tình yêu hấp dẫn, khiến cho những thông điệp về bình đẳng giới trở nên gần gũi và dễ tiếp cận hơn với đông đảo độc giả.
“Little Women” (Những người phụ nữ bé nhỏ) – Louisa May Alcott
Xuất bản thành hai tập vào năm 1868 và 1869, “Little Women” của Louisa May Alcott không chỉ là một cuốn tiểu thuyết tuổi mới lớn được yêu thích mà còn là một tác phẩm văn học phản ánh những hoài bão của phụ nữ trong xã hội Mỹ thế kỷ 19. Câu chuyện xoay quanh cuộc sống của bốn chị em nhà March – Meg, Jo, Beth và Amy – mỗi người một tính cách và theo đuổi những ước mơ riêng. Đặc biệt, nhân vật Jo March với cá tính mạnh mẽ, độc lập, không muốn gò bó mình trong vai trò truyền thống của phụ nữ, luôn khao khát được tự do theo đuổi sự nghiệp văn chương. Ngòi bút tài hoa của Alcott đã phá vỡ khuôn mẫu về hình ảnh phụ nữ nhu mì, thụ động trong văn học, mang đến các nhân vật nữ phức tạp, đa chiều, không hoàn hảo nhưng đầy nghị lực và khát vọng, khắc họa chân thực những trăn trở và mong muốn của phụ nữ thời đại mình. “Little Women” đã tạo ra một sự ảnh hưởng nhất định đến việc thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ bằng cách thể hiện sự đa dạng trong tính cách và lựa chọn của các nhân vật, đồng thời khẳng định rằng phụ nữ có quyền theo đuổi những ước mơ lớn lao như nam giới.
Sức lan toả của “Little Women” vẫn không ngơi giảm qua vài thế kỷ. Bao tác phẩm phim ảnh đã lấy cảm hứng từ cuốn tiểu thuyết kinh điển để khám phá những khía cạnh trong cuộc sống của người phụ nữ, với những ý niệm còn nguyên giá trị ngay cả trong xã hội hiện đại.
“A Room of One’s Own” (Một căn phòng riêng) – Virginia Woolf
“A Room of One’s Own”, xuất bản năm 1929, là một luận văn sắc bén dựa trên hai bài giảng của Virginia Woolf, khám phá về mối liên hệ giữa tự do sáng tạo và không gian cá nhân cho phụ nữ. Woolf đặt ra câu hỏi: “Tại sao phụ nữ lại nghèo nàn hơn nam giới trong lĩnh vực văn chương?”, và đi tìm câu trả lời thông qua việc phân tích lịch sử và điều kiện sống của phụ nữ. Bà lập luận rằng phụ nữ cần có “500 bảng Anh mỗi năm” và “một căn phòng riêng” – không chỉ là không gian vật lý mà còn là quyền tự do tư duy, được tách biệt khỏi những áp lực và ràng buộc của xã hội để có thể phát huy tối đa khả năng sáng tạo. Woolf chỉ ra rằng sự thiếu thốn về không gian riêng tư và nguồn lực tài chính đã kìm hãm sự phát triển của phụ nữ trong lĩnh vực văn chương và nghệ thuật suốt nhiều thế kỷ. Sự kết hợp tài tình giữa lối viết duy mỹ và phê bình sắc sảo đã tạo ra một tác phẩm vừa giàu cảm xúc, vừa có sức thuyết phục mạnh mẽ về mối quan hệ giữa giới tính, văn hóa và quyền lực.
Virginia Woolf có ảnh hưởng sâu sắc và lâu dài đến nền văn học nữ quyền, thông qua những khám phá về vai trò giới tính, thách thức mà các nhà văn nữ phải đối mặt và lời kêu gọi phụ nữ độc lập về trí tuệ và tài chính.
“The Second Sex” (Giới tính thứ hai) – Simone de Beauvoir
Lần đầu được ra mắt năm 1949, “The Second Sex” là một tác phẩm triết học kinh điển của Simone de Beauvoir, được xem là nền tảng lý luận quan trọng cho phong trào nữ quyền. Trong cuốn sách đồ sộ này, de Beauvoir đã phân tích một cách toàn diện và sâu sắc về vị thế của phụ nữ trong xã hội từ góc độ lịch sử, tâm lý học, sinh học và triết học. Luận điểm nổi tiếng trong cuốn sách của bà “Một người không sinh ra đã là phụ nữ, mà đúng hơn là trở thành một phụ nữ” khẳng định rằng giới tính là một hình thái của cấu trúc xã hội, được định hình bởi văn hóa và lịch sử. De Beauvoir chỉ ra rằng phụ nữ đã bị biến thành “giới tính thứ hai” trong xã hội, bị coi là “khác biệt” so với nam giới – “giới tính thứ nhất”, và bị tước đoạt quyền tự chủ và tự do cá nhân. “The Second Sex” được coi là cuốn “kinh thánh” của chủ nghĩa nữ quyền, trở thành kim chỉ nam giúp phụ nữ nhận thức rõ hơn về nguồn gốc sâu xa của sự bất bình đẳng giới và đấu tranh cho sự giải phóng khỏi những định kiến và áp bức.
Bán ra 22 nghìn bản ngay trong tuần đầu tiên phát hành, “The Second Sex” là nguồn cảm hứng khởi đầu cho làn sóng nữ quyền thứ hai (second-wave feminism)
“We Should All Be Feminists” (Chúng ta đều nên là nhà nữ quyền) – Chimamanda Ngozi Adichie
Với cách tiếp cận hiện đại, trực tiếp và chân thực, “We Should All Be Feminists” của Chimamanda Ngozi Adichie đã trở thành tiếng nói mới mẻ, gần gũi cho giới trẻ trong cuộc đối thoại về bình đẳng giới. Được chuyển thể từ bài diễn thuyết nổi tiếng năm 2012 của cô, Adichie định nghĩa nữ quyền một cách đơn giản và dễ tiếp cận: “Người nữ quyền là người tin vào sự bình đẳng về giới tính – về mặt chính trị, kinh tế và xã hội”. Trong tác phẩm ngắn gọn nhưng đầy sức nặng này, Adichie kêu gọi mọi người, không chỉ phụ nữ mà cả nam giới, hãy trở thành người nữ quyền để cùng nhau xây dựng một thế giới công bằng hơn. Bằng những ví dụ thực tế và trải nghiệm cá nhân, cô chỉ ra rằng nữ quyền không phải là một khái niệm xa vời, cực đoan mà là một vấn đề liên quan đến tất cả mọi người và cần sự chung tay của cả xã hội. Tác phẩm đã thành công trong việc khơi gợi suy nghĩ và truyền cảm hứng cho một thế hệ mới, giúp mọi người nhận ra rằng nữ quyền không phải là một phong trào độc quyền mà là một hành trình chung hướng tới sự tự do và phát triển toàn diện.
Maria Grazia Chiuri, nữ giám đốc sáng tạo đầu tiên trong lịch sử 70 năm của Dior, đã mang tiêu đề của cuốn sách vào thiết kế trong BST đầu tiên của mình tại nhà mốt trứ danh nước Pháp.
Sáu cuốn sách trên chỉ là một phần nhỏ trong vô vàn những tác phẩm văn học nữ quyền xuất sắc đã góp phần thay đổi lịch sử và nhận thức của xã hội về bình đẳng giới. Tuy vậy, chúng vẫn là những cột mốc quan trọng, thể hiện sự phát triển của tư tưởng nữ quyền qua các thời kỳ và tiếp tục truyền cảm hứng cho chúng ta trên hành trình đấu tranh cho một thế giới công bằng và bình đẳng hơn cho tất cả mọi người. Đọc những cuốn sách này không chỉ là cách để hiểu rõ hơn về lịch sử nữ quyền mà còn là cách để chúng ta tự soi chiếu bản thân, nhận thức rõ hơn về vai trò và trách nhiệm của mình trong việc xây dựng một xã hội văn minh và tiến bộ.
Tác giả: Hoài PhươngĐăng vào ngày: 08/03/2025 - 14:00
