Đây là chương trình lớn nằm trong chuỗi sự kiện văn hóa do Đại Sứ Quán Pháp chuẩn bị để kỷ niệm 40 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt-Pháp. Tuy không được quảng cáo rầm rộ như các buổi hòa nhạc khác, tối thứ Bảy vừa qua Nhà Hát Lớn vẫn chật kín thính giả.
Orchestre des Champs-Elysées khác với mọi dàn nhạc quốc tế từng đến lưu diễn ở Việt Nam, họ không cố chọn ra nội dung biểu diễn thật nhẹ nhàng sao cho phù hợp với đối tượng khán giả Việt Nam vốn không có nhiều phông nền kiến thức về nhạc cổ điển như khán giả châu Âu. Không hạ mình, cũng không gồng mình, Orchestre des Champs-Elysées biểu diễn như họ vẫn thường biểu diễn ở mọi nơi trên thế giới, và họ đã hoàn toàn chinh phục thính giả có mặt tại Nhà Hát Lớn.
Hình ảnh trong đêm diễn
Orchestre des Champs-Elysées sang Việt Nam với số lượng thành viên khá khiêm tốn, không đi kèm nhạc trưởng, thay vào đó violin chính (concert master) của dàn nhạc đứng lên đảm nhận nhiệm vụ chỉ huy. Đây chính là điểm cho thấy đẳng cấp của dàn nhạc. Khi các nghệ sĩ quá hiểu nhau, họ dễ dàng cùng trình diễn bất kỳ tác phẩm nào một cách hài hòa đến từng nhịp thở mà không cần người hướng dẫn.
Mở đầu chương trình, Orchestre des Champs-Elysées chọn trình diễn bản giao hưởng số 10 giọng Rê thứ của nhà soạn nhạc Henri-Joseph Rigel (1741-1799). Với thời lượng 15 phút, tác phẩm khá súc tính và mang tính mô phạm, điển hình cho các bản giao hưởng cùng thời kỳ âm nhạc Cổ Điển (1750-1825). Tính cấu trúc và sự nhịp nhàng của giai điệu chính thể hiện sự lựa chọn khéo léo cho món khai vị kiểu Pháp trong một đêm nhạc Cổ Điển.
Kế tiếp, chương trình tập trung hoàn toàn vào nhà soạn nhạc thiên tài nhưng yểu mệnh Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791). Nữ nghệ sĩ solo Nicola Boud đã đem đến những âm thanh man mác và sáng rực khi cô bước ra sân khấu với chiếc basset clarinet, phiên bản cổ hơn nhiều so với kèn clarinet hiện đại.
Có lẽ vì toàn bộ dàn nhạc và nghệ sĩ solo đều sử dụng nhạc cụ rất cổ, khác hẳn những nhạc cụ đã được cải tiến như hiện nay, thính giả như cảm nhận được từng âm thanh êm dịu, mộc mạc và đầm ấm của một thời kỳ rất xa xôi cách đây đến hai thế kỷ, khi mực nhỏ trên trang giấy của nhà soạn nhạc còn chưa khô.
Sau bản Concerto cho kèn Clarinet giọng La trưởng, dàn nhạc nghỉ giải lao rồi trình diễn tác phẩm đinh của chương trình: bản Giao hưởng số 40 giọng Son thứ lừng danh của Mozart. Tuy được viết ở giọng thứ vốn là giọng nhạc buồn, nhưng không chút giây phút nào tác phẩm không đem tới cảm giác vui tươi. Nổi bật về sự kịch tính và lãng mạn, bản giao hưởng này đứng riêng biệt trong các sáng tác của Mozart.
Nhà Hát Lớn không còn chỗ trống
Hiển nhiên rằng, với một dàn nhạc hạng A thường xuyên được biểu diễn tại các festival âm nhạc lớn như Festival Lucerne, người nghe gần như không thể tìm ra nổi một điểm trừ. Từ sự ăn khớp giữa các nhạc cụ, âm thanh dày dặn và chắc nịch của dàn dây đến cách vào nhịp chuẩn xác của bộ hơi… tất cả đều chuẩn mực. Ở chương 3 và chương 4 của bản giao hưởng số 40, Orchestre des Champs-Elysées đẩy nhanh tốc độ chơi, khiến khán giả bất ngờ trước một phong cách tiếp cận linh hoạt với những nhạc cụ cổ xưa.
Kết thúc chương trình, tràng vỗ tay tán thưởng vang lên nhiều phút không dứt, đến mức violin chính của Orchestre des Champs-Elysées phải đứng ra chọn thêm một khúc nhạc ngắn để biểu diễn đáp lại thịnh tình từ khán giả.
Vài nét về dàn nhạc:
Orchestre des Champs-Elysées được thành lập năm 1991 dưới sự chỉ đạo của Giám đốc Nghệ thuật Philippe Herreweghe, với nhạc mục biểu diễn đi sâu vào các tác phẩm sáng tác từ giữa thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 20. Tôn chỉ của dàn nhạc, đó là tác phẩm được viết vào thời nào thì trình diễn nhạc cụ cổ chỉ tồn tại ở thời đó. Họ cho rằng như vậy mới thể hiện được cá tính và mong muốn ban đầu về mặt âm thanh của nhà soạn nhạc, đó cũng là điều khiến Orchestre des Champs-Elysées đặc biệt nổi bật trong vô số các dàn nhạc của châu Âu. Dàn nhạc biểu diễn chính tại nhà hát danh giá Théâtre des Champs-Elysées ở Paris và Palais des Beaux-Arts tại Brussels. Ngoài ra Orchestre des Champs-Elysées còn thường xuyên lưu diễn tại các nhà hát danh tiếng bậc nhất châu Âu như Musikverein tại Vienna, Concertgebouw tại Amsterdam, Barbican Centre tại London, Alter Oper tại Frankfurt, Philharmonic Halls tại Berlin và Munich… Không chỉ ở châu Âu, Orchestre des Champs-Elysées cũng lưu diễn tại Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, Úc và Nam Mỹ…
Bài: Trạch Lam
