Thế giới thứ ba qua góc nhìn của Art Việt

Ở nước ta, trong những năm gần đây, có rất nhiều nghệ sĩ đã sáng tạo tác phẩm quanh đề tài đồng tính một cách thăm dò thận trọng, và còn đôi chút e ngại. Đặc biệt, trong lĩnh vực mỹ thuật, mà gần đây, các họa sĩ trẻ áp dụng nhiều điều mới mẻ, của một thế giới đang ngày càng phát triển cả về kinh tế, xã hội, vật chất, lẫn tinh thần.

Thấp thoáng qua những bức tranh khắc gỗ của Lý Trần Quỳnh Giang…

Thực ra, trong mỹ thuật Việt Nam, còn quá hiếm hoi về đề tài này, phải chăng vì những suy nghĩ còn cũ, chưa thay đổi về nhận thức, nhất là trong lĩnh vực hội họa vốn đã kén chọn người xem?

Bức tranh “Bà ta” của nữ họa sĩ Lý Trần Quỳnh Giang nằm trong loạt 20 bộ tranh khắc gỗ được trưng bày sau đó trong triển lãm cá nhân mang tên “Giang” tại L’ Espace.

Loạt tranh được đánh giá cao trong giới phê bình mỹ thuật. Qua triển lãm này, Giang đã đoạt giải thưởng nghệ sĩ trẻ năm 2007 của Quỹ Vietnam Foundation for the Arts.

Chị đã mất gần hai năm để hoàn thành loạt tranh khắc này. Bản thân Giang không khẳng định đồng tính là đề tài chủ đạo, nhưng, có thể nhìn thấy thấp thoáng những thân phận con người thuộc về thế giới thứ 3 trong những tác phẩm của chị.

Đó là sự cô đơn xuyên suốt bao trùm những bức tranh toàn đàn ông hoặc toàn đàn bà; đó là sự chế giễu, phản kháng những ánh nhìn đang chằm chặp vào cuộc sống riêng tư của mỗi con người; đó là những bàn chân, bàn tay vô tính được khắc họa run rẩy, được che kín trong những tấm áo; đó là những gương mặt toàn đàn ông mệt mỏi trầm uất, rồi những gương mặt được quấn băng kín mít, chỉ lộ ra những con mắt đau đáu yêu thương; đó là, những bộ phận cơ thể phụ nữ run rẩy nén mình…

Qua đó, có thể nhận thấy sự khắc họa về một thế giới khác lặng lẽ âm thầm, là toàn bộ thế giới nội tâm cô đơn giằng xé, mâu thuẫn đến run rẩy của thân phận con người…

Táo bạo và trực diện trong những bức tranh tạo hình của họa sĩ trẻ Trương Tiến Trà 

Triển lãm về đồng tính của Trà là một ý tưởng được xây dựng trong ba năm. Anh xem dự án này như là một thử nghiệm, một thử thách nghề nghiệp đối với mình.

Du học ở Nga, Trương Tiến Trà đã nhiều lần chứng kiến các cặp đồng tính yêu nhau với những tình yêu đẹp và anh muốn thể hiện lại bằng ngôn ngữ tạo hình.

Chọn lần một như những thử nghiệm bước đầu chỉ đề cập đến tính chất thuần túy về

tình yêu của các cặp đồng giới, đến triển lãm lần hai vào tháng 8 năm 2007, anh đã mạnh dạn hơn và đưa đến một mô týp mới về cách diễn đạt.

Họa sĩ chọn kích thước tranh khổ dài và hẹp để tạo nên một tình yêu kín đáo bằng cách thể hiện lối tạo hình đẹp nhất, và anh chọn tiếng nói đó.

Mỗi một tác phẩm tác giả đặt vấn đề về lối diễn đạt hình hài như một tiếng nói về tình yêu trong một không gian chật hẹp tạo nên sức nóng bằng những mảng màu được đan xen tương phản mạnh, tăng thêm sức lôi cuốn mạnh mẽ đam mê.

Tác giả đặt vấn đề nét và màu sắc là ngôn ngữ chính. Những chấm màu những đường contuar chạy đều không ngừng nối và đan vào nhau tạo thành một khối, chuyển tải những sự khao khát trong cảm xúc.

Tác giả rất tự tin với cách thể hiện táo bạo trên, mà qua đó, anh vượt qua khái niệm đạo đức cũ xưa, đưa đề tài đồng tính vào sự khai thác bình đẳng với mọi chủ đề khác.

Anh nói: “Là một người làm nghệ thuật tôi muốn đặt vấn đề trong tác phẩm của mình nêu đúng điều tinh thần giá trị cần nêu. Đề tài tình yêu đồng tính, thân xác và nhục dục là những vấn đề của đời sống đô thị hiện nay”.

Trực diện nhưng nhẹ nhàng tình cảm với cái nhìn nhân bản trong cách thể hiện của nghệ sĩ thị giác Nguyễn Kim Hoàng

Khác với sự biểu hiện về kỹ thuật tranh vẽ truyền thống của Lý Trần Quỳnh Giang và Trương Tiến Trà, nghệ sĩ thị giác Nguyễn Kim Hoàng (Himiko. Nguyễn) lại chọn loại hình nghệ thuật mới để đi sâu vào thế giới thứ ba ở khía cạnh tâm lý, tình cảm.

Chị bắt đầu về đề tài này từ hai năm trước, trong chuyến đi tham dự Festival
Performance mùa hè giữa các nghệ sỹ châu Á và Trung Nam Mỹ qua bốn thành phố tại Nhật Bản.

“Góc khuất yêu thương”, tên chủ đề trình diễn của chị, nói về tình yêu sâu sắc thầm lặng của những tâm hồn đồng điệu nhưng không thể có được hạnh phúc lứa đôi bởi những mặc định khắt khe trong xã hội.

Đó là các cuộc trình diễn về những xung đột nội tâm, những dồn nén yêu thương, những quay quắt chối mình, được thôi thúc thực hiện từ những quan sát lắng nghe về tình yêu đã tan vỡ của những người bạn đồng giới. Và tác phẩm của chị đã chạm được vào cảm xúc của những khán giả Nhật Bản.

Nhưng đó cũng chỉ là một chuyến đi thử nghiệm thầm lặng. Và chị đã tiếp tục đề tài này bằng một loại hình tương tác gần gũi hơn qua triển lãm sắp đặt mang tên Thế giới đa nguyên.

Chuẩn bị trước trong vòng bốn tháng bằng việc lần lượt viết lên những suy nghĩ, trao đổi, trò chuyện xoay quanh vấn đề này trên blog được lập riêng cho dự án.

Qua góc nhìn của chị, đồng tính hay dị tính, cũng chỉ là một điều tự nhiên trong cuộc sống, và thuộc về thế giới riêng của mỗi con người.

Chị bảo, có một lần, ở Hàn Quốc, chị đi sau một cặp đồng giới nắm tay nhau bước xuống đường hầm. Khi vừa bước vào, có cảm giác như đó là một con đường chật hẹp không có lối ra. Nhưng khi bước xuống hẳn, thì thấy ánh sáng ở cuối con đường.

Tác phẩm sắp đặt của chị là sự tái hiện lại con đường hầm đó, trên đó, được đính chồng chéo đan xen hơn 200 hình ảnh những bàn tay nắm chặt nhau, những gương mặt bừng sáng.

Đó là hình ảnh một con đường, một lối đi được chị đưa ra như là sự lựa chọn của mỗi cá nhân. Rằng, có nhiều thế giới trong vũ trụ. Ai cũng có quyền lựa chọn mình sẽ sống ở thế giới nào.

Về cơ bản trong cuộc sống và đóng góp xã hội, chẳng có gì phân biệt họ trong trách nhiệm làm người. Riêng về yêu thương, đó là thế giới hạnh phúc của riêng mỗi con người.

Những góc nhìn mở

Thế giới thứ ba vốn là một đề tài nhạy cảm được khai thác gây sốc câu khách trong lĩnh vực khác như báo chí, điện ảnh và tiểu thuyết đã không bị phiến diện qua cách thể hiện tác phẩm của ba tác giả đại diện cho Mỹ thuật trẻ Việt Nam kể trên.

Tác phẩm của Kim Hoàng

Dù táo bạo hay lặng lẽ hay day dứt, ở góc độ nào đi nữa, các tác giả cũng chỉ nói lên một quan điểm cá nhân, qua đó, đặt người xem phải đối diện với những suy nghĩ, nhìn nhận về một thế giới thứ ba vẫn đang tồn tại song song như một điều hiển nhiên không thể xóa bỏ của tạo hóa và tự có nhận định riêng mình.

Nhưng, đề tài nhạy cảm này cũng không được các nghệ sĩ mặn mà lắm, có lẽ vì… khó. Việc xâm nhập thực tế, tiếp xúc với những con người trong thế giới ấy không phải là điều dễ dàng.

Hoàng kể, có lần, chị liên hệ với một mod diễn đàn lesbian đề nghị giới thiệu chọn lọc những bài viết hay để chị post lên blog về những ưu tư trăn trở giữa yêu thương và trách nhiệm, một góc nhìn khác, lặng lẽ, không ồn ào xô bồ như cái nhìn mọi người thường nghĩ về thế giới thứ 3.

Nhưng người quản lý diễn đàn ấy e ngại không chịu hợp tác, và đòi chị phải giải trình rằng sẽ làm gì… Và không những thế, nghệ sĩ còn phải đối diện với những nghi vấn thường tình của dư luận, rằng, anh (chị) có phải là người đồng tính không mà lại dấn sâu và bỏ nhiều thời gian để theo đuổi nó.

Với Giang, có lẽ chỉ là sự im lặng bởi cô có nhiều nỗi bận tâm sáng. Với Trà, cách thể hiện bình đẳng trong việc thể hiện đã là một sự đồng cảm.

Còn Hoàng: “Cuộc sống là một kho tàng những đề tài khai thác không bao giờ hết, không bao giờ cũ những xung đột nội tâm. Tôi làm dự án này theo cách thể hiện suy nghĩ, góc nhìn của tôi, qua đó, đặt ra vấn đề cho những người xung quanh tôi nhìn lại. Và, cho chính những người trẻ trong thế giới thứ 3 hiểu rằng, để có được hạnh phúc, đều phải lựa chọn bằng cách sống của mình. Hạnh phúc cũng không là điều dễ dàng, vì, sống như thế nào, yêu người ra sao, đều là những ưu tư trăn trở chung của con người, chứ cũng không thuộc về bất kỳ giới tính nào cả”.