Thẩm mỹ Y3K và Cybersigilism: Khi tưởng tượng cũng là một loại hiện thực

Khi tương lai không còn là một hình ảnh mơ hồ mà trở thành hệ tọa độ hiện hữu trong thế giới sáng tạo, thời trang giờ đây được các nhà thiết kế gửi gắm sứ mệnh diễn giải những gì không thể nói bằng lời. Đứng trước ngưỡng cửa chuyển dịch thẩm mỹ, hai khái niệm nổi bật đang định hình bản đồ tương lai thời trang là Y3K và Cybersigilism.

Y3K không phải là phần nối dài của Y2K từng bùng nổ cuối thế kỷ 20. Nó là một hệ thẩm mỹ mới, nơi các giới hạn vật lý, hình thể, ngôn ngữ và thực tại đều bị bẻ cong. Nếu Y2K phản ánh niềm phấn khích của nhân loại trước kỷ nguyên số thì Y3K mặc định rằng chúng ta đã sống trong tương lai đó với thẩm mỹ mô phỏng, chất liệu siêu thực, cấu trúc trang phục như được mã hóa từ ngôn ngữ viễn tưởng.

Một số nhà thiết kế theo đuổi Y3K đã bắt đầu tạo mô hình ba chiều thông qua phần mềm, xuất bản thiết kế trên nền tảng ảo. Những thương hiệu như Auroboros, The Fabricant, Republiqe, Balenciaga hay Coperni đã bước đầu khai thác chiều không gian ảo trong các bộ sưu tập kỹ thuật số, sự kiện trình diễn qua AR (thực tế ảo tăng cường), hay thiết kế được ướm lên bởi avatar.

Năm 2022, Coperni đã khiến giới thời trang dậy sóng khi giám đốc sáng tạo Arnaud Vaillant và Sébastien Meyer phun chất liệu vải không dệt trực tiếp lên cơ thể Bella Hadid ngay trên sàn diễn. Chiếc đầm độc nhất vô nhị ấy là thành quả hợp tác với Manel Torres – nhà sáng lập Fabrican Ltd, người phát triển chất liệu công nghệ độc quyền Spray-on Fabric có khả năng kết dính tức thì trên mọi bề mặt, kể cả chất lỏng. Khoảnh khắc đó đã trở thành một trong những biểu tượng của thời trang đương đại, khi khoa học và nghệ thuật được kết nối.

Theo Launchmetrics, chỉ trong vòng 48 giờ, màn trình diễn giữa Coperni và Bella Hadid đã tạo ra giá trị truyền thông ước tính lên tới 26,3 triệu đô la Mỹ. Trong đó, 20,9 triệu đô la đến từ mạng xã hội và 5,4 triệu đô la từ các nền tảng trực tuyến. Riêng bài đăng của Bella Hadid trên Instagram đạt mức 1 triệu đô la giá trị tác động truyền thông, trong khi nội dung do chính thương hiệu đăng tải mang về 210 nghìn đô la. Những con số ấn tượng này tiếp tục tăng mạnh trong các ngày tiếp theo.

Bản chất của Y3K là mũi tên đưa thời trang đi xa hơn giới hạn thị giác, bước vào chiều không gian phi vật chất. Trọng tâm sáng tạo không còn là sở hữu mà là truy cập: chỉ với một cú chạm, khách hàng có thể tiếp cận bộ mã thiết kế, giao dịch dưới dạng NFT và thậm chí đặt may cá nhân hóa. Trong hệ sinh thái đó, nhà thiết kế không còn đơn thuần tạo ra sản phẩm mà trở thành người kiến tạo hệ sinh thái thẩm mỹ toàn diện, nơi trải nghiệm, bản sắc và công nghệ đan xen thành một thực thể duy nhất.

Cybersigilism hay Neo-Tribal là phong cách hình xăm dùng mực đen toàn phần, đồng thời cũng là một ngôn ngữ hình ảnh trong thiết kế thị giác, xuất hiện từ cuối những năm 2010. Phong cách này khởi nguồn từ các câu lạc bộ ngầm ở Berlin rồi nhanh chóng lan rộng và trở thành xu hướng trong thế hệ Z vào thập niên 2020.

Bản chất của Cybersigilism là sự giao thoa giữa các biểu tượng cổ xưa và thẩm mỹ kỹ thuật số hiện đại. Nó gợi nhớ đến những hình vẽ ma mị trong tác phẩm của H. R. Giger, nghệ sĩ người Thụy Sĩ từng tạo hình cho sinh vật ngoài hành tinh trong loạt phim “Alien”, đồng thời chịu ảnh hưởng mạnh từ những logo kim loại, đặc biệt là các thiết kế của nghệ sĩ được mệnh danh là “chúa tể tạo hình logo” Christophe Szpajdel.

Về mặt hình thức, Cybersigilism là sự pha trộn giữa Cyberpunk, biểu tượng huyền bí và bùa hộ mệnh tương lai. Các thiết kế thường mang dáng dấp vừa hữu cơ vừa cơ khí, lấy cảm hứng từ phong cách Art Nouveau. Có thiết kế hoàn toàn trừu tượng, không gợi hình cụ thể. Cũng có thiết kế lồng ghép các biểu tượng quen thuộc như trái tim, ngôi sao, cánh chim, thánh giá được xử lý gai góc, sắc cạnh.

Nếu chủ nghĩa tối giản từng là tuyên ngôn thẩm mỹ của Millennials với đường cắt gọn gàng, bảng màu trung tính và sự tiết chế tối đa, thì Cybersigilism đi ngược lại: tối đa hóa biểu tượng, phô diễn cá tính và khơi dậy cảm hứng từ thẩm mỹ Y2K, nơi sự hỗn độn kỹ thuật số, màu sắc sắc nét và biểu tượng hoài nghi lên ngôi.

Từ một phong cách hình xăm đậm chất ngầm, Cybersigilism dần thoát khỏi phạm vi làn da để xâm nhập vào thời trang, tạo ảnh hưởng rõ nét lên cả phong cách thiết kế lẫn cách con người định hình hình ảnh bản thân. Trong Cybersigilism, chúng ta có thể bắt gặp một chiếc áo được in đầy ký tự Enochian (ngôn ngữ thiên thần), kết hợp với quần tactical có khóa kéo ẩn, bốt phi hành gia và kính tráng gương với chi tiết kim loại cầu kỳ.

Nhiều nhà mốt đương đại đã khéo léo đưa tinh thần Cybersigilism vào thiết kế, không chỉ như điểm nhấn thị giác mà còn như một cách mã hóa lại bản sắc bằng thời trang. Điển hình là Balenciaga, trong bộ sưu tập Xuân Hè 2024, thương hiệu giới thiệu loạt áo cổ lọ ôm sát cơ thể, in hoa văn tựa hình xăm. Những họa tiết ấy mang đường nét hội họa cổ đại, hòa quyện với cảm hứng tương lai, gợi cảm giác như trích ra từ một bản kinh văn thần thoại.

Nhanh chóng vượt khỏi sàn diễn, Cybersigilism còn lan tỏa đến thế giới âm nhạc, đặc biệt là các cộng đồng có thẩm mỹ riêng biệt như Drain Gang, Sad Boys, Haunted Mound. Nhiều rapper nổi bật trong cộng đồng hip-hop đương đại như Playboi Carti hay Ken Carson chọn Cybersigilism làm phương tiện để thể hiện một bản ngã siêu hình giữa thời đại số hóa. Không dừng ở tiểu văn hóa, Cybersigilism đang bước vào dòng chảy đại chúng khi những nghệ sĩ đứng giữa ranh giới pop và thể nghiệm như Billie Eilish, Phoebe Bridgers, Grimes công khai khoe hình xăm lấy cảm hứng từ phong cách này. Chính họ đã góp phần đưa Cybersigilism đến gần hơn với công chúng toàn cầu.

Tưởng chừng dị biệt, nhưng chính sự giao thoa của Y3K và Cybersigilism đã mở ra một ngôn ngữ mới cho thời trang hậu hiện đại. Điều này không chỉ hé lộ những gì sẽ định nghĩa thời trang trong nhiều thập kỷ tới, mà còn soi chiếu vai trò của người thiết kế như những lập trình viên của bản sắc.