Tính đến thời điểm hiện tại, khi tìm kiếm các bài hát của Taylor Swift trên Spotify và Apple Music, bạn sẽ thấy phần thông tin ghi công có bao gồm cả tên của nữ ca sĩ trong danh mục “nguồn cung cấp”. Lần đầu tiên trong lịch sử âm nhạc, một ca sĩ có toàn bộ quyền cả về xuất bản lẫn sở hữu bản thu âm gốc dưới tên riêng của mình, mà không chịu bất kỳ sự ràng buộc nào với hãng đĩa. Kỳ tích này đến từ việc Taylor đã mua lại master của toàn bộ 6 album đầu tiên. Đây không chỉ là chiến thắng trước những đấu đá mang tính cá nhân, mà nó còn là kết quả của quá trình đấu tranh không ngừng nghỉ của một trong những chiến dịch âm nhạc tưởng như hảo huyền nhất.
Một trong những tranh chấp âm nhạc tốn nhiều giấy mực nhất của giới truyền thông đã chính thức chấm dứt vào ngày 30/06/2025, khi Taylor Swift thông báo về việc thành công giành được quyền sở hữu master đối với sáu album đầu tay. Đối với fandom của Taylor, họ ví von đây là “Ngày Độc lập”, đánh dấu khoảnh khắc mà những đứa con tinh thần trở về vòng tay của “mẹ đẻ”. Vậy rốt cuộc toàn bộ chuyện này là như thế nào, nó gây ảnh hưởng ra sao đến sự nghiệp của một trong những ngôi sao nổi tiếng nhất hành tinh hiện nay?
Trước hết, để hiểu rõ câu chuyện này, chúng ta cần làm quen với khái niệm “danh mục âm nhạc” (music catalogue). Nó phản ánh quyền lợi của nghệ sĩ đối với các tác phẩm của mình, bao gồm hai nhóm quyền chính là quyền sở hữu (master rights) và quyền xuất bản (publishing rights). Quyền sở hữu liên quan đến việc sở hữu trực tiếp phiên bản ghi âm cuối cùng của các bài hát. Chúng được gọi là “master” vì đây là nguồn gốc mà từ đó tất cả các bản sao được tạo ra. Theo hợp đồng truyền thống của ngành công nghiệp âm nhạc, các hãng thu âm thường nắm giữ bản gốc và các tài liệu liên quan, bao gồm cả video ca nhạc, video lưu diễn, ảnh và bìa album,… Thông qua việc cấp phép, hãng thu âm kiểm soát việc sử dụng tài liệu này và giữ lại phần lớn tiền bản quyền. Đổi lại, hãng thu âm cung cấp cho nghệ sĩ sự hỗ trợ tài chính, nguồn thu âm và cơ sở tiếp thị.
Quyền xuất bản liên quan đến sáng tác cơ bản – âm nhạc và lời bài hát. Quyền xuất bản âm nhạc thường thuộc về nhạc sĩ, bất kể người biểu diễn bài hát là ai. Quyền xuất bản chi phối cách sử dụng bài hát và ai sẽ được hưởng tiền bản quyền từ việc sử dụng đó. Ví dụ, một bài hát có thể được phát trên nền tảng phát trực tuyến, trình diễn trực tiếp hoặc cấp phép cho mục đích thương mại hoặc phim ảnh – đều do nhạc sĩ quyết định.
Ở tuổi 15, Taylor Swift đã ký với hãng thu âm Big Machine Records một bản hợp đồng điển hình, cho phép đơn vị này nắm giữ hoàn toàn quyền sở hữu (master rights) các sản phẩm âm nhạc của cô. Năm 2018, Taylor kết thúc hợp đồng với Big Machine Records để chuyển đến Republic Records. Tại đây, họ cho phép cô nắm giữ toàn bộ quyền sở hữu âm nhạc. Năm 2019, Big Machine đã được bán cho Ithaca Holdings với mức giá khoảng 330 triệu đô la Mỹ, trong đó danh mục âm nhạc của riêng Taylor Swift có giá trị tầm 140 triệu đô la. Nữ ca sĩ tóc vàng đã mô tả đây là “kịch bản tồi tệ nhất”, vì chủ sở hữu của Ithaca Holdings là Scooter Braun – người có liên hệ mật thiết với Kanye West trong việc bắt nạt và bôi nhọ cô.
Taylor Swift khẳng định cô không có cơ hội mua lại các master của mình, vì chúng được bán đi trước khi cô biết tin. Sau đó, Scooter Braun đã có những yêu sách không thể chấp nhận được khi tiến hành đàm phán mua bán với cô. Vào năm 2020, danh mục âm nhạc của giọng ca “Love Story” được bán cho Shamrock Capital, với giá ước tính hơn 300 triệu Mỹ kim. Trong những năm gần đây, các công ty cổ phần tư nhân đã mua danh mục âm nhạc như một tài sản tài chính dài hạn có lợi nhuận, thay vì lý do nghệ thuật hoặc văn hóa. Taylor đã muốn mua lại các master từ phía Shamrock. Tuy nhiên, cô một lần nữa phải từ bỏ vì hợp đồng ràng buộc vẫn cho phép Scooter Braun hưởng lợi nhuận.
Đối với Taylor Swift, âm nhạc không chỉ là công cụ kiếm tiền, mà chúng còn là một phần cuộc đời của cô, là những tâm tư được thổi hồn vào từng câu từ, từng giai điệu. Vậy nên cô không chấp nhận chúng bị chiếm hữu bởi kẻ thù của mình. Trong suốt 6 năm qua, nàng công chúa nhạc đồng quê đã thực hiện một chiến dịch không tưởng nhằm phản đòn những kẻ đã cướp đi đứa con tinh thần của mình.
Dù không có quyền sở hữu nhưng Taylor vẫn có quyền xuất bản đối với 6 album đầu, do cô là nhạc sĩ sáng tác. Nhờ lợi thế này, chủ nhân bản hit “Cruel Summer” đã thu âm lại 6 album này để chúng có thể thực sự thuộc về mình. Trên thực tế, Taylor Swift không phải người đầu tiên tiến hành tái thu âm. Trước cô đã từng có người làm tương tự, nhưng bản tái thu âm luôn bị “lép vế” so với bản gốc cả về danh tiếng lẫn doanh số. Trong trường hợp của mình, Taylor dùng các bản tái thu âm để “trả thù” Scooter Braun, tức là chúng phải gây được tiếng vang lớn, phải làm giảm giá trị của các bản thu âm gốc. Đây gần như là điều không thể, vì ấn tượng đầu tiên dành cho các bản “master” luôn là thứ khó mà thay thế được. Đặc biệt đối với siêu sao tóc vàng, nó càng trở nên thách thức hơn khi 6 album đó nằm trong 10 năm sự nghiệp cực kỳ rực rỡ của cô, với những siêu hit toàn cầu như “Love Story”, “You Belong With Me”, “Blank Space”, “Look What You Made Me Do”…
Tuy nhiên, với bản tính “ai nói mình không làm được thì mình phải làm cho bằng được”, Taylor quyết “tất tay” đến cùng. Cô phát hành 4 album tái thu âm với thành công ngoài sức tưởng tượng. Các album “Fearless”, “Red”, “Speak Now” và “1989” lần lượt được tái sinh với tiêu đề đi kèm là cụm từ “Taylor’s Version”. Chúng dễ dàng đạt được vị trí No.1 trên BXH Billboard 200, tạo nên tầm ảnh hưởng vượt trội hơn cả album mới của các nghệ sĩ khác.
Để làm rõ tác động kỳ tích của “Taylor’s Version”, chúng ta cần nói đến cái giá Taylor Swift đã bỏ ra để “chuộc lại” các album gốc. Theo nguồn tin thân cận của nhiều trang báo, số tiền cô phải trả dao động tầm 360 triệu đô la Mỹ – gần bằng mức giá mà Shamrock đã chi ra vào năm 2021. Con số này nghe có vẻ lớn, nhưng nó hoàn toàn không tương xứng với mức độ nổi tiếng của Taylor hiện nay. Đây là mức giá đã bị ép xuống do ảnh hưởng của các phiên bản tái thu âm. Tính đến ngày 22/5 năm nay, theo Luminate, “Speak Now (Taylor’s Version)” đã đạt được 2,3 triệu đơn vị tiêu thụ so với 8,6 triệu đơn vị của bản gốc (khoảng cách 12 năm); “Red (Taylor’s Version)” đã tích lũy được 5,18 triệu đơn vị tiêu thụ so với 9,16 triệu đơn vị của bản gốc (khoảng cách 10 năm); “Fearless (Taylor’s Version)” đã tích lũy được 3,0 triệu đơn vị tiêu thụ so với 11,7 triệu đơn vị của bản gốc (khoảng cách 13 năm); và “1989 (Taylor’s Version)” đã kiếm được 4,87 triệu đơn vị tiêu thụ so với 14,6 triệu đơn vị của bản gốc (khoảng cách 9 năm). Trên thực tế, Shamrock Capital vẫn kiếm được lợi nhuận khoảng 100 triệu Mỹ kim trong hơn ba năm sở hữu master. Nói một cách đơn giản, nếu không có “Taylor’s Version” thì lợi nhuận mà công ty này thu được còn lớn hơn rất nhiều. Và chắc chắn họ sẽ không dễ dàng từ bỏ nguồn tiền khổng lồ này.
Vào thời điểm bắt đầu chiến dịch “Taylor’s Version”, ngôi sao người Mỹ đã nhận về rất nhiều dự đoán tiêu cực. Dù vậy, không giống như những người tiền nhiệm, Taylor Swift sở hữu một “biến số” có thể làm thay đổi mọi kết quả tưởng chừng như đã được cố định. Đó chính là Swifties – cộng đồng người hâm mộ đông đảo, chịu chi và cực kỳ trung thành. Bất chấp những tranh cãi nội bộ, phần lớn Swifties đều thống nhất chỉ nghe và bỏ tiền ra mua những sản phẩm do Taylor Swift nắm master. Dù gắn với rất nhiều kỷ niệm nhưng các phiên bản phát trực tuyến của 6 album gốc nhanh chóng bị Swifties đưa vào “danh sách đen” vì họ không muốn “phản bội” thần tượng của mình.
Không chỉ từ chối nghe bản gốc, các Swifties còn tích cực phổ biến “Taylor’s Version” cho tất cả mọi người. Họ sáng tạo những nội dung lan truyền trên mạng xã hội và dán nhãn “Taylor’s Version” cho mọi thứ có thể nghĩ ra. Fandom của Taylor tự làm truyền thông tốt đến mức nhiều thương hiệu đại chúng nhanh chóng “ăn theo” trào lưu “Taylor’s Version”. Thậm chí, khi sử dụng mạng xã hội, bạn luôn có thể bắt gặp một tài khoản có tên với hậu tố “X’s Version”, dù họ không thực sự biết đến dự án “Taylor’s Version”.
Trước hết, việc có lại master của 6 album đầu tiên sẽ giúp Taylor gia tăng đáng kể lượng tiêu thụ nhạc. Người hâm mộ không còn phải phân vân nên nghe bản mới hay cũ. Các phiên bản album gốc có thể tiếp tục chạy đua trên các bảng xếp hạng, kéo dài thành tích trụ hạng cho nữ ca sĩ. Trong cập nhật mới nhất của Billboard, album “reputation” đã nhảy vọt lên vị trí số 5 trên BXH Billboard 200, trong khi “1989” đánh dấu tròn 10 năm trụ hạng dai dẳng trên BXH này.
Bên cạnh câu chuyện về những kỷ niệm và ý thức nghệ sĩ, thì master là yếu tố sinh lời mang tính bền vững và lâu dài. Khi nắm giữ master, bạn có thể thu về đến 70% lợi nhuận phát trực tuyến của một bản nhạc. Đối với một ca sĩ kiêm nhạc sĩ có vô số bản hit, một người đang dẫn đầu cả về lượng bán album vật lý, nhạc kỹ thuật số và lượng streaming như Taylor Swift, thì số tiền kiếm được khi nắm trọn vẹn toàn bộ quyền sở hữu lẫn quyền xuất bản ắt hẳn phải rất lớn. Điều đó đồng nghĩa với việc tài sản cá nhân của cô nàng có thể chạm ngưỡng 2 tỷ đô la sớm hơn kỳ vọng của người hâm mộ.
Mặt khác, chiến thắng này một lần nữa củng cố vị thế và quyền lực chi phối ngang hàng với các lực lượng tư bản của Taylor Swift. Cô nàng “tóc vàng hoe” này từng ép buộc Spotify và Apple Music phải chấp nhận thoả thuận để có được âm nhạc của cô. Giờ đây, khi đã nắm quyền sở hữu toàn bộ danh mục âm nhạc, Taylor sẽ tồn tại như một thế lực tư bản độc lập cực kỳ khó kiểm soát, bất chấp việc cô là nghệ sĩ “dưới trướng” của Universal Music Group. Các ông lớn của ngành công nghiệp âm nhạc luôn coi nghệ sĩ chỉ là công cụ kiếm tiền và có thể dễ dàng điều khiển khi nắm được master của họ. Nhưng Taylor đã chứng minh rằng tư duy đó không hoàn toàn đúng: chính cô (tức người nghệ sĩ) mới thực sự tạo nên sức hút cho âm nhạc, người hâm mộ đến và đi vì bản thân cô chứ không chỉ vì những nốt nhạc đơn thuần. Nỗ lực giành lại master của giọng ca “Anti-Hero” đã khiến khía cạnh này bị đem ra ánh sáng mổ xẻ, giúp cho nhiều nghệ sĩ trẻ có ý thức hơn về quyền lợi của mình.
