Lời phản hồi tương lai của địa hạt Haute Couture

Haute Couture là nơi tay nghề thủ công chạm đến mức tuyệt đối, mỗi đường kim, mũi chỉ đều là chuẩn mực. Nhưng đặt trong thời đại mà truyền thống và công nghệ đan xen, Haute Couture không thể tồn tại như những vật phẩm trưng bày trong lồng kính. Nó cần bước ra ánh sáng của hiện tại và kiến tạo tương lai.

Ngành thời trang năm 2025 chứng kiến những biến động chưa từng có: lạm phát kéo dài khiến người tiêu dùng nhạy cảm hơn về giá, các sản phẩm “dupe” trở thành xu hướng, biến đổi khí hậu leo thang, thương mại quốc tế phức tạp. Ngoài ra, những khác biệt vùng miền từng manh nha trong năm 2024 cũng trở nên sâu sắc hơn, tạo nên bức tranh thời trang toàn cầu phân mảnh và đầy thách thức.

Trong quá khứ, Haute Couture từng gắn liền với hình ảnh những nhà thiết kế làm việc độc lập, để lại dấu ấn cá nhân qua từng đường cắt, lớp dựng. Nhưng trong bối cảnh ngành thời trang đang bước vào một chu kỳ bất ổn kéo dài, Haute Couture không thể tiếp tục vận hành bằng lối tư duy khép kín. Nếu muốn tiếp tục tồn tại như một nghệ thuật sống động, Haute Couture cần được tái định nghĩa bằng những tương tác đa ngành, từ giải trí, công nghệ, khoa học vật liệu đến xã hội học và địa chính trị.

Lấy ví dụ từ bộ sưu tập Haute Couture Thu Đông 2024 của Schiaparelli – lời tri ân gửi đến vũ công ballet huyền thoại Anna Pavlova, nguồn cảm hứng của Elsa Schiaparelli từ những năm 1930. Từ phom vai xòe rộng như cánh phượng hoàng, thêu nổi 3D sắc chrome với hiệu ứng trompe-l’œil đến nhịp bước chậm rãi mà kiêu hãnh của người mẫu khi bước qua đại sảnh, giới mộ điệu đều có thể nhớ đến giấc mơ bay của Icarus trong thần thoại Hy Lạp. Chủ đề tái sinh và thần thoại vốn là mạch ngầm xuyên suốt trong tư duy thiết kế của Daniel Roseberry, biến bộ sưu tập thành phép ẩn dụ tinh tế về hành trình Haute Couture chuyển mình từ di sản sang tương lai.

Hay Jean Paul Gaultier, sau khi chính thức nói lời chia tay sàn diễn Haute Couture vào năm 2020, đã không khép lại di sản của mình mà tiếp nối táo bạo bằng cách biến thương hiệu trở thành sân chơi sáng tạo mở rộng. Mỗi mùa Haute Couture được giao phó cho một nhà thiết kế khách mời. Đây vừa là chiến lược đổi mới mô hình hoạt động, vừa là phép thử đối thoại liên thế hệ, giúp tinh thần Gaultier liên tục được tái sinh qua nhiều bàn tay mới. Từ Chitose Abe (Sacai) với tinh thần lai ghép đương đại, Glenn Martens (Y/Project) với tư duy giải cấu trúc mạnh mẽ, đến Simone Rocha với diễn giải mong manh u tối đặc trưng, mỗi bộ sưu tập đều nhìn lại kho lưu trữ đồ sộ của nhà mốt, không phải để sao chép mà để thách thức, tháo rời và tái cấu trúc.

Nếu thiết kế là ngôn ngữ thì chất liệu chính là giọng nói của thời trang. Và giọng nói ấy đang thay đổi. Bên cạnh ren thêu tay, voan tơ hay lụa organza vốn làm nên niềm tự hào truyền thống, Haute Couture ngày nay bổ sung vào kho báu chất liệu của mình những sáng tạo đến từ phòng thí nghiệm.

Iris van Herpen là một trong những nhà thiết kế đi đầu trong cuộc cách mạng chất liệu này. Bộ sưu tập Thu Đông 2025 mang tên Sympoiesis đánh dấu cột mốc mới khi bà hợp tác với nhà thiết kế sinh học Chris Bellamy để tạo nên thiết kế “sống” đầu tiên: một bộ trang phục chứa 125 triệu vi tảo phát quang sinh học (bioluminescent algae), phát sáng theo từng chuyển động của cơ thể. Được nuôi dưỡng nhiều tháng trong buồng ươm với gel dinh dưỡng chuyên biệt, loài tảo Pyrocystis Lunula hình thành lớp màng sinh học mỏng manh, đòi hỏi sự chăm sóc khắt khe về nhiệt độ, độ ẩm, nhịp sinh học ngày đêm tương tự như môi trường đại dương. Việc bảo quản trang phục đồng nghĩa với duy trì sự sống cho hàng trăm triệu sinh thể li ti. Nối tiếp bộ sưu tập là sự kỳ diệu của loài sứa Dohrnii được tái hiện qua chất liệu vải Nhật Bản nhẹ nhàng như những dòng hải lưu đang lơ lửng, kết hợp cùng các xương váy uốn cong mềm mại được cắt laser từ sợi carbon trong suốt. Tinh thần cộng sinh đại dương còn được dệt trong thiết kế Noosphere. Những lớp organza màu xanh lam, xanh lục bồng bềnh như bọt biển được định hình bằng các thanh carbon siêu nhẹ, khiến trang phục dường như thách thức trọng lực.

Balenciaga lại chọn hướng khai phá vật liệu phi truyền thống, mang tinh thần công nghệ đương đại. Trong bộ sưu tập Thu Đông 2024 của Balenciaga, chất liệu latex, da nhân tạo và công nghệ cắt laser được đưa vào cuộc đối thoại với lụa, nhung cổ điển. Sự kết hợp này mang đến những thiết kế vừa thỏa mãn thị giác, vừa gây ấn tượng về mặt kỹ thuật. Hiệu ứng ánh kim, chi tiết 3D và những đường cắt laser chính xác tạo nên một cảm quan vị lai rõ nét, thể hiện cam kết của thương hiệu trong việc liên tục mở rộng giới hạn của Haute Couture. Ngoài ra, bộ sưu tập này còn có một chiếc đầm bustier bằng lá nhôm ép ôm sát cơ thể như đang tan chảy, một chiếc khác dùng lông nhân tạo nhưng dựng phom hoàn toàn bằng kỹ thuật may lông thú truyền thống, ráp thủ công từng dải nhỏ theo hình xương cá. Quá trình chế tác kéo dài 7,5 tuần cho thấy sự tôn trọng tuyệt đối với di sản thủ công, ngay cả khi vật liệu đã được hiện đại hóa.

Từng được xem là những tác phẩm nghệ thuật ngoài tầm với, nhưng thực tế, Haute Couture đang tiến hóa nhanh hơn cả thời trang ứng dụng. Nó trở thành phòng thí nghiệm của tương lai, nơi mọi ranh giới từ kỹ thuật, chất liệu đến hệ giá trị đều được thách thức. Các thợ may thủ công và kỹ sư cùng nhau tạo ra một loại ngôn ngữ thời trang đảm bảo được ba yếu tố cốt lõi: thẩm mỹ thị giác, đạo đức và công nghệ. Tương lai của Haute Couture vì thế không nằm trong việc quay về quá khứ mà ở khả năng lắng nghe và đáp lời thời đại.