#HearTheWorld – Nhóm nghệ sĩ Siedl/Cao: Lắng nghe tiếng ồn bằng đôi tai khác

Lần đầu tôi biết đến Siedl/Cao là qua đoạn video ghi lại cảnh hai nghệ sĩ trẻ thả một chiếc diều sáo màu trắng lên trời, họ thu âm thanh khi diều chao lượn trên không trung bằng micro không dây. Đó là một bản nhạc du dương kết hợp từ những âm thanh trong tự nhiên mà ta dễ dàng bắt gặp, thế nhưng cuộc sống bận rộn khiến ta chẳng mấy khi tận hưởng chúng một cách trọn vẹn.

“Sound ride” – những chuyến nghe dạo bằng xe máy với sáo diều gắn trên mũ bảo hiểm tại ba thành phố lớn là Hà Nội, Đà Nẵng và Quy Nhơn là một dự án thú vị của Siedl/Cao. Âm thanh sáo diều quen thuộc của miền quê Việt Nam nổi bật giữa tiếng ồn đô thị, tạo nên sự đối lập đầy thơ mộng. Những người tham gia tự trang bị xe máy, mũ bảo hiểm. Chuyến nghe dạo giúp họ cảm nhận cuộc sống quen thuộc dưới góc nhìn mới lạ.

Dự án là một ký ức vui đối với cả hai: “Một số tài xế xe ôm đặc biệt thích thú khi thấy một nhóm lớn đi trong thành phố tạo ra những âm thanh sáo nhẹ nhàng. Nhiều lần khi dừng đèn đỏ, vài người tiếp cận chúng tôi vì muốn cùng tham gia chuyến đi âm thanh và đội sáo diều trên mũ bảo hiểm. Thật tuyệt khi nghe những người lớn giải thích về món đồ trên mũ bảo hiểm của chúng tôi cho các em nhỏ ngồi sau xe máy. Chúng tôi nhớ tinh thần của toàn bộ chuyến đi, những khuôn mặt rạng rỡ của người tham gia cũng như phản ứng của người đi đường. Một số người thậm chí còn ngạc nhiên rằng sao chuyến đi lại ngắn như vậy mặc dù toàn bộ quãng đường dài khoảng 14km và mất hơn một giờ đồng hồ”.

Trải nghiệm này nhằm nuôi dưỡng sự hiểu biết về bản thân và thế giới xung quanh. Khi đặt hai lớp âm thanh đối lập ở cạnh nhau – tiếng ồn của thành phố và tiếng sáo diều, Siedl/Cao hy vọng những người tham gia chuyến đi âm thanh có thể nhìn thấy mình trong một mối tương quan mới với môi trường quen thuộc, lắng nghe tiếng ồn bằng đôi tai khác, nhìn ngắm cảnh quan đô thị bằng đôi mắt khác.

Lan nói: “Âm nhạc đương đại và âm nhạc thử nghiệm là nghệ thuật được tạo ra trong khoảnh khắc hiện tại, mang tinh thần của nghệ thuật ứng tác”. Cô cho rằng những gì Siedl/Cao đã và đang làm là một sự tiến hóa dần dần chứ không phải chuyển đổi đột ngột sang nghệ thuật đương đại. Từ khi tốt nghiệp, cả hai tự vấn bản thân nhiều hơn về việc họ là ai và muốn làm gì trong cuộc sống. Họ vẫn đang tìm kiếm câu trả lời, thử nghiệm các cách tiếp cận khác nhau. Siedl đồng tình với Lan. Anh bắt đầu hành trình khám phá cách biểu đạt riêng với nhạc jazz và theo dòng chảy tự nhiên, anh đến với loại hình nghệ thuật hiện tại.

Cả hai vẫn ngưỡng mộ nghệ thuật cổ điển và nghĩ rằng sự cổ điển là một phẩm chất mà nghệ thuật ở bất kỳ thời đại nào đều nên có. Với họ, cổ điển không phải là nhãn dán cho một thể loại mà là một thuộc tính. Tương tự, thử nghiệm là một tinh thần. Vì vậy, chúng ta có thể nói rằng Mozart, Beethoven hay bất kỳ nhà soạn nhạc vĩ đại nào – những người liên tục thách thức giới hạn của điều mình làm, đều mang tính đương đại và thử nghiệm.

Âm thanh không phải là phương tiện duy nhất họ yêu thích. Thực tế, nhóm Siedl/Cao sử dụng bất kỳ phương tiện nào phù hợp và có thể truyền tải được ý tưởng như chuyển động cơ thể, ánh sáng, trang phục, văn bản, bóng, video, lắp đặt vật thể…

Xuyên suốt quá trình hoạt động nghệ thuật, Siedl/Cao đã thực hiện nhiều tác phẩm lấy cảm hứng từ chất liệu văn hóa của các vùng đất họ đi qua. Điển hình có thể kể đến “Rites of kite” – một chuỗi trình diễn đa ngành với ý tưởng đặt hành động thả diều vào một bối cảnh mới bao gồm đọc thơ, trình diễn âm nhạc tối giản và múa đương đại. Việc sử dụng có chủ đích phong cách ngâm thơ truyền thống của Việt Nam đã tạo nên sự tương phản rõ rệt với khung cảnh hiện đại – một công viên được bao quanh bởi những tòa nhà cao tầng mọc lên san sát và con đường cao tốc 8 làn xe. Hay như vở nhạc kịch “The fifth cardinal direction” ra mắt tại Nhà hát Lớn Hà Nội vào năm 2017 lấy cảm hứng từ âm nhạc và nghi lễ của các dân tộc thiểu số miền Bắc Việt Nam; tác phẩm sắp đặt “The voice of shadow” lấy cảm hứng từ câu chuyện của người Síp – người tham dự có thể tạo chuyển động bóng của riêng mình, qua sự “chạm” của bóng lên các nhạc cụ, họ tạo ra âm thanh với nhiều nhịp độ khác nhau.

Nói về quá trình tìm kiếm chất liệu ở miền núi phía Bắc Việt Nam, Lan bảo: “Âm nhạc và nghi lễ của họ rất cảm động bởi sự chân thành, bí ẩn, không khí cổ xưa và gần gũi với con người. Họ thường hay sử dụng giọng hát của con người”. Lan thừa nhận mình không phải là người quá cảm xúc. Cô không tập trung vào việc đặt một cảm xúc cụ thể nào vào tác phẩm, mà thay vào đó là gợi lên tâm trạng hoặc trạng thái tinh thần.

Dễ nhận thấy rằng ngày nay chúng ta đã trở nên quá tải thông tin, bao gồm cả âm thanh. Âm thanh xuất hiện ở khắp nơi trong cuộc sống thường nhật lẫn không gian mạng, khiến nhiều suy nghĩ bị gián đoạn. Lan gọi sự gián đoạn này là sự phân mảnh của cuộc sống hiện đại. Siedl/Cao nhận thức được điều đó và dành ngày càng ít thời gian trên mạng xã hội. Thay vào đó, họ tập trung cho cuộc sống thực, rèn luyện khả năng chú tâm làm một việc trong thời gian dài.

Cả hai đồng tình với nhau rằng việc có một sự im lặng tuyệt đối là không thể. Chúng ta luôn nghe thấy hơi thở và nhịp tim của chính mình. Siedl/Cao chia sẻ rằng họ cần những khoảnh khắc ít âm thanh hơn bởi vì đối với cả hai, âm thanh mang theo rất nhiều thông tin khiến bản thân dễ bị choáng ngợp. Lan bảo khi ở Hà Nội, cô đã học được cách lọc ra những âm thanh mà mình không muốn hoặc không cần nghe. Hiện tại, cả hai đang sống ở một khu vực tương đối yên tĩnh, giúp việc cảm nhận âm thanh và âm nhạc trở nên dễ dàng hơn.

Có thể nói, việc tạo ra một bản giao hưởng từ các âm thanh khác nhau, kết nối đô thị với thiên nhiên, hiện tại với tương lai, con người với mọi thứ mà chúng ta tương tác như Siedl/Cao đã làm, là cách để cân bằng thế giới bên ngoài và thế giới nội tâm, giữa tiếng ồn và sự im lặng.