Giữa thời đại mà sức khỏe trở thành mục tiêu sống tối thượng, không khó để bắt gặp những trào lưu chăm sóc cơ thể với chế độ ăn kiêng phức tạp, bài tập cường độ cao hay liệu pháp hiện đại như tắm đá, thiền sâu, detox cực đoan… Thế nhưng, không ít người tự đặt ra câu hỏi: Có cách nào để sống thọ, sống khỏe mà không cần quá khắt khe hay cực đoan với bản thân? Câu trả lời nằm ở “Blue Zones” – những vùng đất đặc biệt nơi con người không chỉ sống thọ mà còn khỏe mạnh, minh mẫn và hạnh phúc ở tuổi xế chiều. Vậy điều gì đã tạo nên sự khác biệt ấy?
Thuật ngữ “Blue Zones” lần đầu tiên được giới thiệu bởi nhà báo và nhà nghiên cứu Dan Buettner trong khuôn khổ một dự án hợp tác với National Geographic, nhằm tìm hiểu về những cộng đồng có tuổi thọ vượt trội trên thế giới. Sau nhiều năm khảo sát, ông và các chuyên gia đã xác định được 5 khu vực nổi bật, nơi tỷ lệ người sống trên 90 và 100 tuổi cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu – và quan trọng hơn, họ sống khỏe mạnh, minh mẫn và tích cực cho đến cuối đời.
Từ đó, 5 vùng đất đặc biệt đã được gọi tên: Okinawa (Nhật Bản) – nơi được mệnh danh là xứ sở của những “người phụ nữ bất tử”, nhờ tỷ lệ phụ nữ sống thọ cao nhất thế giới, Sardinia (Ý) – ngôi làng núi nơi tập trung nhiều nam giới trăm tuổi nhất toàn cầu, Nicoya (Costa Rica) – nơi người dân sống thọ một cách tự nhiên, ít phụ thuộc vào y tế hiện đại, Ikaria (Hy Lạp) – hòn đảo nơi tuổi già không đồng nghĩa với bệnh tật, và bệnh Alzheimer gần như không xuất hiện và Loma Linda (California, Mỹ) – cộng đồng người theo đạo Adventist, nổi bật với lối sống thuần chay, kỷ luật và đức tin mạnh mẽ.
Điểm chung của các cộng đồng này không nằm ở công nghệ y tế tiên tiến, gen di truyền đặc biệt hay những phương pháp trị liệu đắt đỏ. Trái lại, bí quyết sống thọ và sống khỏe lại được tìm thấy trong chính những lựa chọn giản dị hàng ngày ở cách họ ăn uống, vận động, nghỉ ngơi, kết nối xã hội và duy trì tinh thần sống tích cực.
Không có một bí quyết kỳ diệu hay công thức sức khỏe tuyệt đối nào tồn tại ở Blue Zones. Những người sống ở đây đơn giản là duy trì những thói quen lành mạnh một cách bền bỉ qua năm tháng. Điều khiến họ đặc biệt không phải vì họ sống lâu, mà là họ sống lâu trong sự an yên, khỏe mạnh và đầy kết nối. Nhà báo Dan Buettner đã đúc kết các điểm chung này thành các nguyên tắc, được ông gọi là “Power 9”. Đó không chỉ là bí quyết sống thọ, mà còn là một triết lý sống đáng suy ngẫm cho mỗi chúng ta.
Một trong những điểm nổi bật trong lối sống tại các vùng Blue Zones chính là cách họ duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần một cách tự nhiên, không áp lực. Người dân ở đây không cần đến phòng tập hiện đại hay thiết bị hỗ trợ đếm bước – họ vận động thông qua chính những sinh hoạt thường ngày như đi bộ, làm vườn, nấu ăn, chăm sóc nhà cửa. Việc vận động diễn ra như một phần tất yếu của cuộc sống, gắn liền với niềm vui chứ không phải là một nhiệm vụ phải hoàn thành.
Bên cạnh đó, họ luôn sống với một mục đích rõ ràng, dù gọi là “Ikigai” (Lý do tồn tại) ở Okinawa hay “Plan de Vida” (Kế hoạch của cuộc đời) ở Nicoya thì điều cốt lõi vẫn là cảm giác được sống vì điều gì đó có ý nghĩa. Mục tiêu sống không cần lớn lao, chỉ cần đủ để họ thấy mình có ích cho gia đình, cộng đồng hoặc lý tưởng cá nhân, và chính điều này mang lại động lực sâu sắc để vượt qua những giai đoạn thử thách trong đời.
Không chạy theo guồng quay hối hả của hiện đại, người dân Blue Zones còn biết cách sống chậm và nghỉ ngơi đúng lúc. Họ dành thời gian ngủ trưa, uống trà cùng bạn bè, ngắm hoàng hôn hay đơn giản là tạm gác lại công việc để lắng nghe cơ thể mình. Những khoảnh khắc nghỉ ngơi ấy không chỉ giúp họ tái tạo năng lượng, mà còn là dịp để kết nối với thiên nhiên, với người thân và với chính bản thân – nền tảng quan trọng để duy trì tinh thần an yên và minh mẫn đến cuối đời.
Tại các “vùng xanh”, ăn uống không phải là một cuộc chiến với calo, cân nặng hay cảm giác tội lỗi. Ngược lại, đó là một phần tự nhiên trong cách họ chăm sóc cơ thể và nuôi dưỡng đời sống tinh thần. Người Okinawa, chẳng hạn, áp dụng triết lý “Hara Hachi Bu” là dừng lại khi cảm thấy khoảng 80% no. Điều này không chỉ giúp họ tránh tình trạng ăn quá mức, mà còn tạo điều kiện để hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa như béo phì hay tiểu đường. Họ ăn chậm, nhai kỹ, và quan trọng nhất là ăn trong tỉnh thức – không để cảm xúc hay áp lực thời gian chi phối hành vi ăn uống.
Thực đơn hàng ngày của họ cũng rất đơn giản: chủ yếu là thực vật như: rau xanh, đậu hạt, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây theo mùa, thêm một ít dầu olive. Thịt đỏ chỉ xuất hiện vài lần mỗi tháng, còn thực phẩm chế biến sẵn hay thực phẩm chức năng hầu như vắng bóng. Dinh dưỡng không đến từ công nghệ hiện đại, mà đến từ truyền thống ăn uống đã tồn tại qua nhiều thế hệ, nơi thực phẩm được trân trọng đúng với giá trị nguyên bản của nó – tươi, thật và lành.
Đặc biệt, người dân ở Blue Zones không loại bỏ hoàn toàn những thú vui ẩm thực. Một ly rượu vang đỏ mỗi ngày, thưởng thức cùng bạn bè trong bữa ăn hoặc lúc chuyện trò, là hình ảnh thường thấy ở Sardinia hay Ikaria. Họ không uống để say, mà uống để tận hưởng, để kết nối. Không cực đoan kiêng khem, cũng không buông thả, họ duy trì sự điều độ và ý thức rõ ràng về niềm vui sống.
Bên cạnh chế độ ăn uống hay vận động tự nhiên, một yếu tố không thể thiếu trong lối sống trường thọ tại đây chính là các mối quan hệ con người – bền chặt, chân thành và có ý nghĩa. Người sống lâu nhất thế giới thường không sống một mình. Họ ở gần hoặc sống cùng con cháu, chăm sóc và được chăm sóc, tạo nên sự gắn bó giữa các thế hệ. Tại nhiều cộng đồng, ba thế hệ chung sống dưới một mái nhà không chỉ là truyền thống mà còn là lối sống đầy ấm áp. Người lớn tuổi không bị xem là gánh nặng, mà là người lưu giữ giá trị văn hóa, là chỗ dựa tinh thần cho cả gia đình. Những sợi dây liên kết ấy trở thành mạng lưới hỗ trợ vững chắc, giúp họ vượt qua căng thẳng và giữ cho tinh thần luôn an ổn.
Không chỉ dừng lại ở phạm vi gia đình, người dân ở Blue Zones còn duy trì sự kết nối rộng hơn với cộng đồng xung quanh. Dù là tham gia nhóm tôn giáo hay các nhóm sinh hoạt xã hội, họ đều tìm thấy ở đó cảm giác thuộc về để được lắng nghe, được chia sẻ và cùng nhau làm nên điều có ích. Những buổi tụ họp định kỳ, các nghi lễ chung hay các hoạt động thiện nguyện nhỏ bé đều góp phần duy trì sức khỏe tinh thần và cảm xúc tích cực.
Đặc biệt, ở Okinawa, khái niệm “Moai” đại diện cho một kiểu tình bạn hiếm có – nơi một nhóm bạn gắn bó với nhau suốt đời, luôn bên nhau lúc vui buồn, giúp đỡ nhau khi khó khăn. Những kết nối sâu sắc này không chỉ là chỗ dựa tinh thần, mà còn có tác động tích cực rõ rệt đến sức khỏe: giảm nguy cơ trầm cảm, tăng sức đề kháng, và thậm chí kéo dài tuổi thọ. Bởi suy cho cùng, sức khỏe không chỉ nằm ở việc sống bao lâu, mà còn ở việc sống bên ai và sống cùng ai khiến cuộc đời đáng giá hơn.
Trong một xã hội nơi mọi thứ đang được “tối ưu hóa” từ công việc, nhan sắc đến cả giấc ngủ thì triết lý sống từ Blue Zones vang lên như một lời mời trở về: về với cơ thể thật, cảm xúc thật và những mối quan hệ thật. Chẳng phải sống chậm để rời khỏi cuộc đua, mà là để lắng nghe mình cần gì giữa bộn bề chọn lựa. Chẳng phải ăn uống khắt khe để ép bản thân thành hình mẫu lý tưởng, mà để hiểu đâu là cách nuôi dưỡng cơ thể lành mạnh và bền vững nhất. Không phải ai cũng có thể chuyển đến một hòn đảo Địa Trung Hải để sống “an nhiên”. Nhưng những bài học từ Blue Zones vẫn có thể được áp dụng linh hoạt trong đời sống đô thị, từ những thay đổi nhỏ mỗi ngày.
