Dự án Nhà chống lũ của Jang Kều đang phát huy tác dụng trong mùa lũ tại miền Trung

Là người sáng lập quỹ Hỗ trợ & Phát triển Cộng đồng Sống bền vững, Jang Kều (Phạm Thị Hương Giang) đứng sau nhiều dự án lớn: Nhà chống lũ (NCL), Làng hạnh phúc, Hạnh phúc xanh, Forest Symphony. Trong khoảng thời gian bão lũ miền Trung đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của cả nước, những căn nhà phao trong dự án NCL của chị phát huy tác dụng trong việc bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản cho người dân. Mới đây, Jang Kều đã giải đáp những thắc mắc của những người quan tâm và chia sẻ các thông tin tương đối toàn diện về mô hình nhà phao của NCL. 

Không, chỉ có 99 căn do NCL làm với 3 mẫu nhà khác nhau. NCL bắt đầu khảo sát để phát triển mô hình nhà an toàn cho Tân Hoá vào tháng 4/2014. Tính đến nay, chúng tôi đã làm 3 mẫu nhà phao khác nhau với tổng số nhà là 99 căn vào tháng 4/2014, tháng 1/2015 và tháng 5/2017. Tuy nhiên, sau khi NCL hỗ trợ các hộ dân nơi đây phát triển các mẫu nhà thì người dân đã học hỏi và tự xây dựng cho mình những ngôi nhà phao với sự trợ giúp của chính quyền, doanh nghiệp và các nhóm thiện nguyện. Tính đến nay thì hơn 400 hộ dân Tân Hoá đều có nhà phao.

Tân Hóa là một vùng ngập lũ ở mức rất sâu đến mức trong dự án về khảo sát lần đầu tiên, mức ngập điểm sâu nhất lên đến 14m. Do đó, nhóm kỹ thuật của dự án đã thống nhất bỏ phương án làm nhà xây mà chuyển sang nghiên cứu – mô hình hóa và tối ưu phương án nhà bè người dân tự làm ở địa phương. Vì vậy, ngoài 9 mô hình nhà xây phù hợp với các địa hình, kiểu lũ, khí hậu, văn hoá như nhà kê nền thấp, nhà kê nền cao, nhà kê nền linh hoạt, nhà 2 gác, nhà có gác xép tránh lũ, nhà ống có gác lửng, nhà 3 gian có gác lửng… NCL đã phát triển mô hình nhà phao cho vùng đất có mức lũ ngập rất sâu này.

Ngay từ đầu, ứng phó mức lũ ngập sâu đã là một yêu cầu rất khó khăn để có giải pháp. Đầu tiên là phải tính được tải trọng cần thiết tối đa để xem cần bao nhiêu thùng phuy đảm bảo nhà có thể nổi lên. Căn nhà phao nổi lên theo mực nước lũ cần được neo giữ bởi cọc trượt (cột định hướng) hoặc dây neo. Cọc trượt sử dụng ống thép hoặc thân cây tre – gỗ độ cao tối đa chỉ 6-7m, rất dễ hụt cọc khi xảy ra lũ lớn bất thường.

Dây neo thì cần không gian rộng để neo và thao tác khá bất tiện. Sau rất nhiều nghiên cứu thử nghiệm, hệ thống neo 5 điểm dùng bốn sợi cáp đã hình thành. Hệ thống này trượt dây lên xuống mang ưu điểm của cọc trượt và sợi dây cáp dài 25m sẽ tối ưu hóa độ cao nổi nhà cần thiết. Bốn đầu sợi dây được định vị vào trục cuốn có hãm tự động giúp dễ dàng thao tác. Phần cuối của dây được neo chặt vào bốn bệ bê tông cộng thêm bệ bê tông trung tâm làm đối trọng cho nhà phao.

Thời gian đầu triển khai, dự án chủ yếu mô hình hóa, tính toán tải trọng chịu đựng để phân bố số phao (thùng phuy) nổi cho nhà (mẫu năm 2014). Dần dần sau đó yêu cầu cao hơn về khả năng chịu gió, sóng tác động. Điển hình như khung nhà có sàn hình vuông, độ cao vách vừa phải, độ dốc mái thấp, có hành lang nhỏ xung quanh để giảm sóng (năm 2015). Và mô hình hoàn thiện lần thứ ba (năm 2017) với hệ thống dây cáp neo 5 điểm có trục hãm tự động là yêu cầu bắt buộc, khung nhà có sàn hình vuông, bốn mái, cửa lùa, có hành lang xung quanh, có cửa sổ hậu phía sau cánh lùa ngang và khuyến nghị neo phao góc để giảm tác động sóng và tăng độ nổi.

Trước đây, ngoài số thùng phuy NCL đã xin tài trợ được từ doanh nghiệp Vodka Cá Sấu, thì tổng chi phí còn lại để làm nhà phao là 25-35 triệu. Tuy nhiên, do hiện tại vùng có mức lũ rất sâu như Tân Hoá, các hộ đều có nhà phao rồi, nên chúng ta không cần hỗ trợ làm nhà phao nữa. Cái mà cộng đồng có thể đóng góp là chi phí mua bộ dây cáp neo năm điểm có trục hãm tự động (như hình minh hoạ) vì chỉ có 99 trên tổng số hơn 400 căn nhà là do NCL làm, thì các bộ dây neo thường hoặc bộ dây neo 5 điểm thì chắc chắn đảm bảo an toàn. Số còn lại người dân tự làm bằng dây neo thường, cọc trượt bằng ống thép, hoặc tre không đảm bảo an toàn khi có mức lũ lớn và đặc biệt khi có gió bão kết hợp với lũ.

Ngoài ra, chúng tôi mong muốn cộng đồng quan tâm và đóng góp để xây dựng thêm nhà an toàn theo các mô hình có khả năng chống chịu bão lũ còn lại (9 mô hình) vì đó là các mô hình nhà an toàn lâu bền – là ngôi nhà duy nhất của các hộ dân nghèo và họ sẽ sử dụng trong vài chục năm. Nhà phao chỉ nên được xây dựng cho các vùng lũ rất sâu và là ngôi nhà phụ, phát huy tác dụng khi có mưa lũ. Các thời gian còn lại, người dân sống trong nhà sàn, nhà gỗ lớn, khi ấy nhà phao sẽ chỉ dùng để chứa lương thực hoặc làm phòng học cho trẻ em. Chi phí làm một ngôi nhà trung bình là 90 triệu đồng trong đó hỗ trợ từ cộng đồng thông qua NCL là 45 triệu, số còn lại 45 triệu do hộ hưởng lợi đối ứng.

NCL sẽ sử dụng số tiền gây quỹ được để xây nhà cho các hộ nghèo ở tỉnh có ảnh hưởng bởi thiên tai. Chúng tôi sẽ ngay lập tức đi khảo sát các tỉnh chịu ảnh hưởng của các đợt bão lũ liên tiếp này (Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Quảng Nam) để đánh giá, khảo sát nhằm:

– Hỗ trợ xây nhà ở 2 địa bàn mới Quảng Trị và Huế

– Đánh giá và hỗ trợ các bộ cáp neo 5 điểm có trục hãm tự động cho các hộ còn lại ở Tân Hoá (Quảng Bình)

– Tiếp tục triển khai xây nhà an toàn và hoàn thiện các ngôi nhà trong 2 Làng Hạnh Phúc ở Bắc Trà My và Nam Trà My ở Quảng Nam