Danh sách đề cử Quả Cầu Vàng lần thứ 83 cho thấy sự hiện diện đáng chú ý của “Frankenstein” do Guillermo del Toro đạo diễn và Netflix sản xuất khi bộ phim góp mặt trong năm hạng mục, bao gồm cả giải “Phim điện ảnh hay nhất”. Kết quả này phản ánh sự dịch chuyển rõ rệt trong cán cân quyền lực của điện ảnh toàn cầu, khi các nền tảng streaming đang dần thống trị các giải thưởng danh giá của thế giới.
Sự thay đổi này được củng cố bởi các động thái chiến lược trên thị trường. Thương vụ Netflix chi 82,7 tỷ đô la Mỹ để thâu tóm Warner Bros. Discovery vào ngày 5/12 vừa qua cho thấy tham vọng mở rộng kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị sản xuất và phát hành. Khi các nền tảng trực tuyến vừa sở hữu nội dung, vừa chi phối hệ thống phân phối, phòng vé buộc phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng lớn trong giai đoạn sắp tới.
Ngày 5/12/2025, Netflix bất ngờ công bố thương vụ quy mô lớn với Warner Bros. Discovery. Theo thỏa thuận, Netflix dự kiến mua lại mảng truyền hình, xưởng phim và hoạt động phát sóng trực tuyến của Warner Bros. Discovery với tổng giá trị khoảng 82,7 tỷ đô la Mỹ, trong đó vốn chủ sở hữu chiếm 72 tỷ đô la Mỹ. Netflix cho biết hãng sẽ duy trì mô hình vận hành hiện tại của Warner Bros. Discovery, bao gồm chiến lược phát hành phim chiếu rạp đã được xây dựng đến năm 2029.
Trong giai đoạn trước mắt, HBO Max vẫn hoạt động như một nền tảng độc lập, song Netflix sẽ tích hợp nội dung từ HBO và HBO Max vào thư viện của mình. “Bằng việc bổ sung kho phim và loạt chương trình đồ sộ của Warner Bros., HBO và HBO Max, người dùng Netflix sẽ có thêm nhiều lựa chọn chất lượng cao”, Netflix tuyên bố, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu tối ưu hóa các gói dịch vụ và mở rộng khả năng tiếp cận nội dung. Công ty dự đoán có thể tiết kiệm từ 2 đến 3 tỷ đô la Mỹ mỗi năm sau 3 năm hoàn tất thương vụ và khẳng định giao dịch sẽ bắt đầu mang lại lợi nhuận cho cổ đông từ năm thứ hai.
Tuy nhiên, thương vụ này chưa đi đến hồi kết. Paramount Pictures tiếp tục tham gia cuộc đua khi đưa ra đề nghị mua lại toàn bộ Warner Bros. Discovery bằng tiền mặt với mức giá 108,4 tỷ đô la Mỹ. Con số này cao hơn 139% so với giá cổ phiếu của Warner Bros. Discovery vào tháng 9, ở mức 12,54 đô la Mỹ mỗi cổ phiếu. “Chúng tôi thực sự ở đây để hoàn thành những gì chúng tôi đã bắt đầu”, David Ellison, đồng thời là chủ tịch Paramount, phát biểu với CNBC khi công ty của ông gửi đề nghị thứ sáu kể từ khi cuộc chiến đấu thầu nổ ra vào tháng 9.
Diễn biến này cho thấy cuộc cạnh tranh kiểm soát Warner Bros. Discovery đã vượt ra khỏi phạm vi một thương vụ tài chính thông thường. Việc mức định giá liên tục bị đẩy lên cao phản ánh tham vọng thống lĩnh nội dung và hệ sinh thái phân phối của các tập đoàn giải trí hàng đầu. Trong bối cảnh đó, điện ảnh truyền thống đứng trước sức ép ngày càng rõ rệt khi các nền tảng lớn không chỉ cạnh tranh về công nghệ mà còn trực tiếp tái định hình cấu trúc quyền lực của toàn ngành.
Ngay từ khi được công bố, thương vụ giữa Netflix và Warner Bros. Discovery đã vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ từ giới làm phim, diễn viên lẫn khán giả vì lo ngại nguy cơ làm xói mòn giá trị của nghệ thuật điện ảnh. Diễn viên Jane Fonda, thông qua tổ chức Committee for the 1st Amendment, gọi thỏa thuận này là “một thương vụ thảm họa có thể hủy hoại ngành sáng tạo”. Nhiều đạo diễn tên tuổi cũng bày tỏ thái độ hoài nghi. Trong cuộc trò chuyện với Matt Belloni trên podcast The Town, đạo diễn James Cameron chỉ trích chiến lược phát hành của Netflix khi ưu tiên chạy đua giải thưởng. Ông cho rằng các tác phẩm của nền tảng này không đáp ứng tinh thần của phim điện ảnh vì chỉ chiếu rạp trong thời gian ngắn trước khi chuyển sang phát sóng trực tuyến. Theo ông, cách làm đó khiến phim không đủ tư cách tranh giải Oscar. Đạo diễn Steven Spielberg cũng từng nêu quan điểm tương tự khi cho rằng hình thức phát hành ngắn hạn đã làm mờ ranh giới giữa phim điện ảnh và phim truyền hình, và Netflix nên tập trung vào Emmy thay vì Oscar.
Không chỉ giới sáng tạo lên tiếng, thương vụ này còn đối mặt với sự phản đối từ chính phủ Mỹ. Theo Wall Street Journal, Tổng thống Donald Trump công khai tuyên bố thỏa thuận “có thể là một vấn đề”. Bên cạnh đó, Reuters cho biết Netflix hiện phải đối diện với một vụ kiện tập thể do người tiêu dùng khởi xướng nhằm ngăn chặn thương vụ mua lại. Nguyên đơn cho rằng việc sáp nhập có thể gây tổn hại cho thị trường video trực tuyến theo hình thức thuê bao tại Hoa Kỳ khi đẩy Netflix vào vị thế quá áp đảo, làm thu hẹp lựa chọn của khán giả và mở đường cho việc tăng giá dịch vụ. Trong bối cảnh đó, thỏa thuận giữa Netflix và Warner Bros. Discovery đang chịu sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng.
Bất chấp làn sóng phản đối gay gắt, vốn dĩ Netflix đã cho thấy tham vọng của họ từ lâu không còn dừng ở vai trò nền tảng phát hành trực tuyến. Công ty này đã bước vào cuộc đua điện ảnh một cách có tính toán và bền bỉ. Năm 2021 đánh dấu cột mốc quan trọng khi Netflix chi tới 17 tỷ đô la Mỹ cho sản xuất nội dung gốc, đồng thời mua lại một số rạp chiếu mang tính biểu tượng tại Los Angeles. Đây không đơn thuần là mở rộng kinh doanh mà là tuyên bố rõ ràng về vị thế. Netflix muốn được nhìn nhận như một hãng phim điện ảnh thực thụ, có khả năng sản xuất, phát hành và cạnh tranh giải thưởng ngang hàng với các xưởng phim truyền thống.
Thành tích tại các giải thưởng lớn cho thấy chiến lược này mang lại hiệu quả rõ rệt. Tại Oscar 2023, Netflix dẫn đầu về số đề cử với 16 đề cử và giành 6 tượng vàng, trong đó “All Quiet on the Western Front” nhận tới 9 đề cử. Đến Oscar 2025, “Emilia Perez” lập kỷ lục với 13 đề cử, trở thành phim không nói tiếng Anh có số đề cử cao nhất lịch sử và giành hai giải quan trọng. Tính từ năm 2014 đến 2025, Netflix tích lũy 170 đề cử Oscar và 26 chiến thắng. Dù vậy, việc vẫn chưa giành được giải “Phim điện ảnh hay nhất” sau 10 lần được đề cử cho thấy Netflix vẫn đang trong cuộc cạnh tranh gay gắt với các hãng phim lâu đời.
Trong khi Netflix mở rộng ảnh hưởng, hệ thống rạp chiếu truyền thống lại đối mặt với khủng hoảng kéo dài. The Conversation cho biết doanh thu phòng vé toàn cầu năm 2025 giảm 13% so với giai đoạn trước đại dịch. Tại Mỹ, doanh thu năm 2024 chỉ đạt 8,57 tỷ đô la Mỹ, giảm so với năm trước đó, theo Boardroom. Sau đại dịch, khoảng 5.700 màn hình chiếu đã đóng cửa, nhiều chuỗi rạp lớn như Regal Cinemas, Pacific Theatres hay Alamo Drafthouse buộc phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản, theo Variety. Cuộc khủng hoảng này không chỉ tác động đến doanh thu mà còn đe dọa sự tồn tại của cả hệ thống rạp.
Nguyên nhân cốt lõi đến từ sự thay đổi hành vi khán giả. Boardroom ghi nhận vào tháng 6/2020, chỉ 14% người trưởng thành ưu tiên xem phim tại rạp, trong khi 36% chọn streaming. Đại dịch tạo ra thói quen xem phim tại nhà mà khán giả không còn muốn từ bỏ. Cùng lúc, cửa sổ phát hành phim ngày càng thu hẹp. Nếu “Top Gun” năm 1987 mất gần 10 tháng mới phát hành bản băng hình, thì hiện nay nhiều phim lớn chỉ sau vài tuần đã xuất hiện trên nền tảng trực tuyến, điển hình như “Frankenstein” của Del Toro chỉ được chiếu một cách hạn chế ngoài rạp để nhanh chóng xuất hiện trên Netflix. Vì vậy, khán giả biết phim sớm lên streaming, động lực ra rạp suy giảm là điều khó tránh khỏi.
Thị trường rạp chiếu vì thế phân hóa rõ rệt. Chỉ những tác phẩm được bảo chứng về thương hiệu hoặc trải nghiệm mới có thể tạo đột phá doanh thu. Năm 2025 chứng kiến thành công vượt trội của “Zootopia 2”, “Na Tra 2” hay “F1”, nhưng đây là số ít. Phần lớn phim chỉ thành công nếu đến từ các đạo diễn tên tuổi như Christopher Nolan, James Cameron, Steven Spielberg, hoặc thuộc các thương hiệu lớn như Marvel, Star Wars, Pixar, hay mang lại trải nghiệm kỹ thuật mà màn hình tại gia khó thay thế.
Trong bối cảnh đó, Netflix sở hữu những lợi thế mà rạp chiếu truyền thống khó cạnh tranh. Công ty kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị từ sản xuất đến phân phối, vận hành kho nội dung đa dạng phục vụ hơn 300 triệu thuê bao trả phí toàn cầu trong nửa đầu năm 2025, với 95 tỷ giờ xem theo báo cáo quý II của Netflix. Mô hình thuê bao mang lại dòng tiền ổn định, không phụ thuộc hoàn toàn vào thành bại của từng bộ phim. Dữ liệu người dùng giúp Netflix hiểu rõ thị hiếu, tối ưu hóa quyết định sản xuất và phân phối nội dung theo từng thị trường. Chiến lược toàn cầu hóa nội dung cũng giúp Netflix mở rộng ảnh hưởng. Tuy nhiên, sự thống trị này gây ra tác động ngược tại nhiều thị trường địa phương. Theo Korea Herald, doanh thu phòng vé Hàn Quốc trong nửa đầu năm 2025 giảm 33% so với cùng kỳ năm trước, và Netflix được xem là một trong những nguyên nhân chính.
Tương lai điện ảnh vì thế đứng trước hai kịch bản. Một kịch bản bi quan cho rằng rạp chiếu sẽ tiếp tục suy yếu và dần trở thành nguồn doanh thu thứ yếu. Ngược lại, một số rạp đang chuyển mình thành tổ hợp giải trí với bowling, trò chơi điện tử, quầy bar nhằm giữ chân khán giả. Điều này dẫn đến thị trường có thể phân tầng rõ rệt khi bom tấn tiếp tục cần rạp chiếu, còn phim tầm trung, phim nghệ thuật và phim độc lập tìm khán giả trên streaming.
Đây sẽ thay đổi cuộc chơi của các nhà làm phim trên khắp thế giới, vì các giải thưởng danh giá như Oscar, Quả Cầu Vàng, các liên hoan phim quốc tế chưa bao giờ lấy yếu tố thương mại là điều kiện tiên quyết để trao giải. Nó sẽ khiến cho nền điện ảnh không còn là nơi cung cấp trải nghiệm chiếu phim tuyệt vời, mà là nơi quyền lực và phân hóa nặng nề khi chỉ có những đạo diễn đã thành danh chiếm lĩnh, còn những ai ít tên tuổi hơn sẽ bị gắn mác làm phim dành riêng cho nền tảng streaming vì phim của họ không được trình chiếu tại rạp. Điều này có thể thấy ở bộ phim “Đồi Gió Hú”, đạo diễn Emerald Fennell và Margot Robbie đã từ chối lời đề nghị 150 triệu đô la Mỹ của Netflix để đồng hành với Warner Bros chỉ để được xuất hiện tại rạp một cách đúng nghĩa.
Những hệ lụy của sự chuyển dịch này không chỉ nằm ở kinh tế. Trải nghiệm cộng đồng của việc xem phim tại rạp dần mai một. Các đạo diễn ngày càng sáng tác với giả định phim sẽ được xem trên màn hình nhỏ, ảnh hưởng đến ngôn ngữ điện ảnh. Thương vụ Netflix mua Warner Bros. Discovery trị giá 82,7 tỷ đô la Mỹ có thể thúc đẩy các tập đoàn khác như Disney, Comcast hay Paramount gia tăng sáp nhập, tạo ra những “siêu thực thể” truyền thông. Cuối cùng, khi Michael O’Leary, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Cinema United, khẳng định “Rạp chiếu phim là trụ cột văn hóa và kinh tế của các cộng đồng ở mọi quy mô”, cuộc tranh luận giữa streaming và phòng vé không còn là vấn đề công nghệ hay doanh thu, mà trở thành câu hỏi về cách con người định nghĩa và gìn giữ điện ảnh trong thời đại mới.
