Trong suốt hơn hai thập kỷ, thể loại thanh xuân học đường đã trở thành món ăn tinh thần quen thuộc của khán giả châu Á, đặc biệt tại Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam. Những mối tình đầu ngọt ngào, những vụng dại tuổi mới lớn từng khiến khán giả khóc, cười và soi chiếu lại chính mình. Nhưng khi bối cảnh xã hội và gu thưởng thức thay đổi, nhiều người đặt câu hỏi: liệu dòng phim này đã lỗi thời hay vẫn còn sức hút trong nhịp sống hiện đại?
Thập niên 2000 chứng kiến sự bùng nổ của các tác phẩm học đường, mở ra thời kỳ vàng son của thể loại này. “Boys Over Flowers” (2009) không chỉ giúp Lee Min Ho một bước vươn lên thành sao hạng A, mà còn ghi nhận rating trung bình đạt 25,7% tại Hàn Quốc, lọt top 10 phim có lượng người xem cao nhất năm. Cùng thời điểm đó, điện ảnh Đài Loan có “You Are the Apple of My Eye” (2011), thu về hơn 30 triệu đô la Mỹ tại phòng vé châu Á, trở thành hiện tượng văn hóa khi lan tỏa khắp Trung Quốc, Hồng Kông, Singapore và cả Việt Nam. Các bộ phim này cho thấy sức mạnh phổ quát của câu chuyện tuổi trẻ: ai cũng từng có mối tình đầu, những tình bạn khắc cốt ghi tâm và nỗi buồn chia ly.
Ở Hàn Quốc, “Reply 1988” (2015) nâng chuẩn mực của phim học đường bằng cách đan xen bối cảnh xã hội, âm nhạc retro và tình cảm gia đình. Với rating trung bình 18,8%, mức kỷ lục của đài cáp tvN, tác phẩm không chỉ tạo ra “cơn sốt Deok Sun – Jung Hwan” mà còn đưa Hyeri, Park Bo Gum trở thành gương mặt quốc dân. Tại Trung Quốc, “With You” (2016) hay “A Love So Beautiful” (2017) thu hút hàng tỷ lượt xem trên nền tảng trực tuyến, trở thành biểu tượng của dòng thanh xuân lãng mạn. Việt Nam cũng có những dấu ấn riêng như “Em chưa 18” (2017), đạt doanh thu 171 tỷ đồng, kỷ lục phòng vé lúc bấy giờ. Những con số này cho thấy thanh xuân học đường không chỉ là một thể loại phim mà đã mở rộng biên độ thành chất liệu tạo nên ký ức tập thể của nhiều thế hệ.
Sau nhiều năm bùng nổ, khán giả bắt đầu nhận ra những công thức lặp lại của dòng phim này. Câu chuyện thường xoay quanh tình bạn, tình yêu, kỳ thi và chia ly khiến nhiều người xem cảm thấy sáo mòn. Một ví dụ rõ ràng là “Our Secret” (2021), bộ phim từng được kỳ vọng sẽ kế thừa thành công của “A Love So Beautiful” nhưng lại gây tranh cãi vì kịch bản thiếu sáng tạo. Rating trung bình của phim trên Douban chỉ đạt 6,8/10, thấp hơn nhiều so với kỳ vọng, bởi vẫn xoay quanh mô-típ “cậu bạn học bá – cô bạn học tra” mà không mang đến chiều sâu mới. Sự lặp lại này cho thấy công thức “mối tình với bạn cùng bàn” đã dần mất đi sức hút trong mắt một bộ phận khán giả trẻ.
Ở Việt Nam, một số phim điện ảnh học đường như “Thạch Thảo” (2018) từng thu hút sự chú ý ban đầu nhờ bối cảnh đẹp và câu chuyện tuổi teen nhưng nhanh chóng mất sức hút do kịch bản thiếu chiều sâu và chưa phản ánh chân thực đời sống của Gen Z. Trên nền tảng YouTube, nhiều sản phẩm học đường đạt hàng triệu lượt xem trong vài ngày nhưng thường không duy trì được sự quan tâm lâu dài, dễ bị lãng quên sau vài tháng. Xu hướng giải trí của giới trẻ Việt Nam, đặc biệt nhóm 18-24 tuổi, đang chuyển dịch sang các nội dung đa dạng hơn như phim hành động, hài kịch hoặc nội dung quốc tế trên các nền tảng streaming. Điều này phản ánh sự thay đổi rõ rệt trong gu thưởng thức của khán giả trẻ, với nhu cầu cao hơn về nội dung chân thực và sáng tạo.
Thế hệ Z và Alpha ngày nay không còn dễ dàng rung động trước những mối tình của đôi bạn ngồi cùng bàn. Họ quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề xã hội như bạo lực học đường, áp lực điểm số, bất công giới tính và sức khỏe tinh thần. Khi phim chỉ tập trung vào mối tình thời thanh xuân mà bỏ qua những vấn đề này, nó dễ rơi vào lối mòn, dần dà lỗi thời và xa rời thực tế. Thậm chí, nhiều khán giả còn chuyển sang tìm kiếm những thể loại khác như trinh thám (“Signal”, 2016), kinh dị (“All of Us Are Dead”, 2022) hay khoa học viễn tưởng (“The Silent Sea”, 2021), vốn phản ánh đa dạng hơn sự phức tạp của đời sống hiện đại.
Dù bị cho là bão hòa, thanh xuân học đường vẫn chưa biến mất mà đang trong quá trình tái sinh. Thay vì chỉ xoay quanh tình yêu trong sáng, các nhà làm phim ngày nay mở rộng câu chuyện đến những khía cạnh gai góc nhưng vẫn gần gũi với khán giả trẻ. Bộ phim “Twenty-Five, Twenty-One” (2022) đã chứng minh sức hút của việc kết hợp câu chuyện tình đầu với bối cảnh khủng hoảng tài chính Hàn Quốc thập niên 90. Phim đạt rating cao nhất khoảng 11,2% theo Nielsen Korea, đồng thời lọt top 10 toàn cầu Netflix trong 10 tuần liên tiếp cho thấy sự kết hợp giữa yếu tố xã hội và tình cảm có thể tạo nên sức hút mạnh mẽ.
Tại Trung Quốc, “Vụng trộm không thể giấu” (2023) do Triệu Lộ Tư đóng chính. Theo truyền thông Hoa ngữ, chỉ sau 3 giờ lên sóng, phim đã phá 7.000 điểm nhiệt, trở thành bộ phim có mức nhiệt ngày đầu cao nhất của Youku trong năm 2023. Phim không đi vào lối mòn mà tập trung vào hành trình tự trưởng thành của nữ chính và cách cô tìm thấy tiếng nói của bản thân. Sự thành công này cho thấy thanh xuân học đường vẫn có thể tạo “cơn sốt” nếu biết khéo léo cập nhật theo tâm lý Gen Z.
Một xu hướng đáng chú ý khác là sự lai ghép thể loại. Các phim như “Extraordinary You” (2019) kết hợp yếu tố kỳ ảo, “Weak Hero Class 1” (2022) khai thác bạo lực học đường bằng phong cách trinh thám, hay “All of Us Are Dead” (2022) pha trộn kinh dị – zombie với bối cảnh lớp học. Những sự lai ghép này không chỉ làm mới công thức cũ mà còn mở ra nhiều không gian sáng tạo cho đạo diễn. Trong 30 ngày đầu lên sóng Netflix, phim đã đạt được con số ấn tượng là hơn 362 ngàn giờ xem. Ở thời điểm công chiếu, “All Of Us Are Dead” cũng có mặt trong top 10 phim truyền hình không nói tiếng Anh được xem nhiều nhất ở 91 quốc gia suốt hai tuần liên tiếp.
Thanh xuân vốn là giai đoạn mà ai cũng phải đi qua với đủ hạnh phúc, mất mát và trưởng thành. Nó không bao giờ lỗi thời trong chính ký ức chúng ta. Điều lỗi thời duy nhất chính là công thức kể chuyện sáo mòn, không còn phản ánh đúng nhịp sống. Khi phim học đường biết cân bằng giữa sự ngọt ngào của ký ức và tính chân thực của thời đại, nó sẽ tiếp tục chạm đến trái tim người xem, không chỉ hôm nay mà còn trong nhiều năm tới.
