Trên chuyến tàu miệt mài phăm phăm về phía trước ấy, hẳn hành khách chúng ta chỉ háo hức dừng chân ở các ga lớn, rực rỡ, sôi động…
Trên chuyến tàu chộn rộn miên man ấy, hẳn chúng ta không có thì giờ ghé thăm các ga xép. Để, đôi khi, bắt gặp ở đây chút bồi hồi, xao xuyến…Trên chuyến tàu của mình, nữ đạo diễn Việt Linh hẳn đã dừng chân ở nhiều ga xép như vậy. Và, đôi khi, chị muốn chia sẻ cùng chúng ta…
Làm cho tiếng nói được lắng nghe
“Người phụ nữ không chịu khuất phục”, đó là cụm từ mà nhà xã luận Jean Daniel của tạp chí Nouvel Observateur dùng đặc tính hóa nhân cách của Danielle Gouze – nhũ danh phu nhân tổng thống Pháp François Mitterrand, qua đời ngày 22/11/2011.
Sinh năm 1924 trong một gia đình tiến bộ, năm 17 tuổi, Danielle Gouze gia nhập kháng chiến chống Đức quốc xã ở vùng Bourgogne. Hai mươi tuổi, nữ giao liên Danielle Gouze được phân công đóng vai người yêu, đưa cán bộ kháng chiến François Mitterrand trốn an ninh Đức. Chuyện giả thành thật, họ lấy nhau ngay sau đó, và Danielle Mitterrand sát cánh cùng chồng trong suốt sự nghiệp chính trị của ông, từ đại biểu quốc hội lên bộ trưởng, từ lãnh đạo Liên hiệp cánh tả đến đắc cử tổng thống nước Pháp năm 1981, và tái đắc cử năm 1988. Mười bốn năm làm “đệ nhất phu nhân” – một danh hiệu bà cực ghét, Danielle Mitterrand khẳng định không bao giờ làm “chậu kiểng” như các phu nhân tổng thống khác, khi nhất định bảo vệ quyền biểu kiến độc lập trên các lãnh vực.
Năm 1983, khi François Mitterrand tiến hành bước ngoặt chính trị, từ bỏ chính sách kinh tế – xã hội mà ông đã cam kết với cử tri, Danielle Mitterrand cho biết bà không tán thành quyết định này, trách chồng không kiên định. Năm 1986, khi François Mitterrand phải chung sống với chính phủ cánh hữu, Danielle Mitterrand đã không ngần ngại phê phán công khai thủ tướng Chirac, đặc biệt trong chính sách với người nhập cư, đến mức một nghị sĩ cánh hữu phải lên tiếng: “Ai sẽ bảo Danielle câm miệng?”
Vẫn giữ niềm tin vào chủ nghĩa xã hội dân chủ, Danielle Mitterrand thường xuyên lặp lại “nhiệm vụ của chúng ta là thay đổi thế giới”, song, hầu tránh gây thêm khó khăn cho chồng trong lĩnh vực đối nội, bà quyết định tạo không gian hoạt động riêng với tổ chức phi chính phủ France-Libertés, đấu tranh khắp năm châu vì chủ quyền các dân tộc, quyền con người và các quyền dân sinh, khiến bộ ngoại giao Pháp không ít lần phải điên đầu. Quỹ France Libertés vừa tròn 25 tuổi là sự gắn bó kiên trung, mang ý nghĩa lớn nhất trong đời sống của người phụ nữ này. Và cuộc đấu tranh nhằm xác lập “quyền có nước uống tự do và miễn phí” cho nhân dân các nước, là nỗ lực hoạt động cuối đời của Danielle Mitterrand.
Tuy khác khuynh hướng chính trị, nhưng đương kim tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã hết lời ca ngợi bộ óc độc lập, ý chí, nhân cách, hành trình gương mẫu của người phụ nữ không bao giờ từ bỏ những giá trị mình xác tín. Rằng trong thử thách cũng như trong thắng lợi, Danielle Mitterand không bao giờ đi chệch quỹ đạo đấu tranh đã vạch: “Làm cho tiếng nói của những người không ai muốn nghe được lắng nghe”*.
Với thời gian, tình yêu biến thiên
Nhưng đàng sau bộ óc độc lập của con người không khuất phục đó là một trái tim ngọt mềm phụ nữ, mà mãi khi Danielle Mitterand vĩnh viễn không còn nữa chúng ta mới thật sự thấu cảm.
Vào đầu những năm 1960, đại biểu quốc hội cánh tả François Mitterrand 45 tuổi đắm say cô sinh viên mỹ thuật Anne Pingeot 20 tuổi mà ông nhận đỡ đầu, và quyết định chung sống cùng cô. Không muốn ly dị, François Mitterrand đề nghị với bà mẹ của hai con trai ông một khế ước, theo đó mỗi người sẽ có cuộc sống riêng dù vẫn giữ nguyên giá thú, và được Danielle Mitterand chấp thuận. Từ đó, và trong suốt 14 năm làm nguyên thủ Pháp, François Mitterand có song song hai cuộc sống riêng với hai gia đình khác nhau. Người ta nói rằng, hàng năm, vào dịp Noel – tân niên, François Mitterrand dành tuần lễ đầu cho Danielle và hai con trai, tuần sau đó, cho Anne.
“Bí mật nhà nước” này đã được bảo mật với sự tôn trọng của báo giới, cho đến năm 1994 khi François Mitterrand quyết định công khai sự hiện hữu của Mazarine – con gái sinh năm 1974 của ông với Anne Pingeot. Năm 1996, Danielle Mitterand đã làm một nghĩa cử khiến công luận Pháp vô cùng cảm kích: quyết định mời Anne Pingeot – lúc đó là quản đốc bảo tàng Orsay – đến dự lễ tang François Mitterrand. Trong lễ tang này, bên cạnh những hình ảnh âu yếm, dịu dàng với “con gái” Mazarine, người “mẹ lớn” Danielle Mitterrand đã để lại thế gian một câu nói thâm tình: “Tôi thật vui mừng thừa kế từ François Mitterrand một đứa con gái”.
Hãy nghe Danielle Mitterand nói về cuộc sống hơn 50 năm với hôn phu: “Chúng tôi đã lấy nhau, có con chung với nhau, và, một lúc nào đó, cuộc sống tình cảm của chúng tôi rẽ đôi. Thay vì phá đổ tất cả, chúng tôi quyết định sống cách khác. Phải chấp nhận rằng con người có thể yêu, yêu say đắm một đối tượng, và với thời gian tình yêu đó biến thiên, có thể sâu đậm hơn, có thể ta lại si tình kẻ khác… Dùng những thay đổi này để đánh giá nhân cách ai đó là đạo đức giả”.
Điều mà Danielle Mitterrand không nói đến là, trong nhiều năm, bên cạnh người chồng chính thức, bà từng có một bạn đời là giáo viên thể dục thể thao rất trẻ, rất thân thiết với hai con bà cũng như với François Mitterrand. Nhưng một ngày, Jean** ra đi, lập gia đình riêng, để lại cho Danielle vết thương thứ hai, mãi mãi không lành…
* Faire entendre la voix de ceux que personne ne voulait entendre.
** Cho đến nay mọi người chỉ biết giáo viên này tên Jean.
Bài Việt Linh
