Ảnh chỉ có tính minh họa. (Ảnh: Phương Vy/TTXVN)
Để hiểu rõ hơn vấn đề này, phóng viên TTXVN đã trao đổi với giáo sư-tiến sỹ Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (Bộ Y tế), về lý do thay thế, hiệu quả phòng bệnh của loại vắcxin mới này và kế hoạch thay thế chuyển đổi sử dụng loại vắcxin này tại Việt Nam.
– Bệnh bại liệt tại Việt Nam có phải bệnh phổ biến không, thưa ông?
Viện trưởng Đặng Đức Anh: Bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Polio (bại liệt) gây ra. Virus bại liệt gồm ba tuýp 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể virus sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động. Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời.
Virus bại liệt có thể lây, gây thành dịch lớn nếu miễn dịch cộng đồng thấp (tỷ lệ uống vắcxin phòng bệnh thấp). Bệnh rất dễ lây. Hầu hết trẻ em sống cùng nhà hoặc tiếp xúc với người mang mầm bệnh có thể bị nhiễm virus.
Người bệnh có khả năng đào thải virus từ 10 ngày trước đến 14 ngày sau khi phát bệnh. Những người lành mang virus cũng có thể trở thành nguồn truyền bệnh.
Tại Việt Nam, trước khi có vắcxin phòng bệnh, bệnh bại liệt là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và để lại di chứng nặng nề ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh bại liệt đã từng gây ra các vụ dịch quy mô lớn với nhiều trường hợp mắc và tử vong.
Nhờ triển khai uống vắcxin phòng bệnh bại liệt và nhiều năm duy trì tỷ lệ uống vắcxin ở mức cao trên 90%, bệnh bại liệt đã dần được khống chế, ca bệnh cuối cùng được ghi nhận tại Việt Nam là từ năm 1997.
Việt Nam đã chính thức được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công nhận đã thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000. Trong 15 năm qua, bên cạnh việc triển khai cho trẻ uống ba liều vắcxin bại liệt tOPV trong tiêm chủng thường xuyên cho trẻ 2, 3 và 4 tháng, các chiến dịch uống vắcxin bại liệt bổ sung đã được triển khai tại các vùng nguy cơ cao. Nhờ vậy, Việt Nam đang duy trì thành quả này trong khi virus bại liệt vẫn lưu hành trên thế giới.
– Việt Nam đã thanh toán được bệnh bại liệt vậy tại sao chúng ta vẫn tiếp tục uống vắcxin này?
Viện trưởng Đặng Đức Anh: Tại Việt Nam, bệnh bại liệt đã được thanh toán từ năm 2000. Tuy nhiên trong bối cảnh virus bại liệt hoang dại vẫn còn lưu hành tại một số quốc gia trên thế giới, trong khi giao lưu quốc tế ngày càng mở rộng cho thấy nguy cơ lây truyền bệnh bại liệt vẫn còn hiện hữu. Việc duy trì miễn dịch bảo vệ phòng bệnh bại liệt là rất cần thiết cho đến khi bệnh được thanh toán hoàn toàn trên quy mô toàn cầu. Tạo miễn dịch chủ động thông qua tiêm hoặc uống vắcxin phòng bệnh bại liệt là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
Hiện nay có một số loại vắcxin phòng bại liệt bao gồm vắcxin OPV chứa ba tuýp kháng nguyên bại liệt (tOPV) 1,2,3 đã được triển khai cho trẻ 2,3 và 4 tháng tuổi trên thế giới hơn 50 năm qua. Vắcxin an toàn và đạt hiệu quả cao trong phòng bệnh bại liệt.
Vắcxin OPV chứa hai tuýp kháng nguyên bại liệt (bOPV) 1 và 3, đã được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng thay thế cho vắc xin tOPV tại hơn 150 nước. Vắcxin bại liệt dạng tiêm (IPV) chứa ba tuýp kháng nguyên bại liệt 1,2,3 cũng được đưa vào chương trình Tiêm chủng mở rộng tại nhiều nước. Tại Việt Nam vắcxin này dự kiến sẽ được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng từ năm 2018.
– Thưa Viện trưởng, vì sao các nước trên thế giới phải chuyển từ vắcxin tOPV (ba tuýp) sang sử dụng vắcxin bOPV (hai tuýp)? Vậy vắcxin tOPV có an toàn không?
Viện trưởng Đặng Đức Anh: Vắcxin OPV là dạng vắcxin sống, chứa các thành phần virus bại liệt được làm suy yếu nên có tỷ lệ rất nhỏ nguy cơ virus biến đổi và có khả năng gây bệnh ở cộng đồng. Hiện tượng này chỉ xảy ra ở những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Mặc dù tỷ lệ này là rất hiếm nhưng trên thế giới vẫn ghi nhận trường hợp mắc bệnh bại liệt do virus có nguồn gốc từ vắcxin và thường gặp nhất là virus tuýp 2.
Vắcxin OPV chứa ba tuýp đã được sử dụng rộng rãi hàng chục năm qua ở hầu hết các nước và đạt hiệu quả cao trong phòng, chống bệnh bại liệt.
Tháng 9/2015, Tổ chức Y tế Thế giới công bố thanh toán virus bại liệt hoang dại tuýp 2 trên toàn cầu. Nếu tiếp tục sử dụng vắcxin bại liệt uống có chứa tuýp 2 sẽ có thể có nguy cơ bị bệnh bại liệt do virus tuýp 2 biến đổi.
Hiện nay, virus bại liệt tuýp 1 vẫn lưu hành trên thế giới, trường hợp mắc bại liệt do virus hoang dại tuýp 3 vẫn được ghi nhận vào năm 2012. Chính vì vậy, để thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu và loại bỏ hoàn toàn nguy cơ mắc bệnh bại liệt do tuýp 2, Tổ chức Y tế thế giới yêu cầu tất cả các quốc gia thực hiện chuyển đổi thay thế vắcxin bại liệt uống 3 tuýp bằng vắcxin bại liệt uống 2 tuýp trong chương trình Tiêm chủng mở rộng từ tháng 5/2016.
– Kế hoạch chuyển đổi từ vắc xin tOPV sang bOPV tại Việt Nam như thế nào? Trẻ đang uống vắcxin tOPV chuyển sang uống bOPV có ảnh hưởng gì không, thưa ông?
Viện trưởng Đặng Đức Anh: Theo yêu cầu của Tổ chức Y tế thế giới, tất cả các nước sử dụng vắcxin tOPV sẽ thực hiện chuyển đổi sang vắcxin bOPV từ tháng 5/2016. Đến nay, tất cả các nước đã thực hiện hoạt động này, trong đó có Việt Nam.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam sẽ triển khai kế hoạch thay thế vắcxin bại liệt uống 3 tuýp bằng vắcxin bại liệt uống 2 tuýp từ tháng 6/2016, hướng tới mục tiêu không còn bệnh bại liệt. Cụ thể là từ tháng 5/2016, vắcxin tOPV sẽ ngừng sử dụng trên toàn quốc và từ tháng 6/2016, Chương trình Tiêm chủng mở rộng sẽ chuyển sang sử dụng vắcxin OPV 2 tuýp (bOPV) thay thế cho vắc xin bại liệt uống 3 tuýp (tOPV) trên toàn quốc.
Trẻ đang uống vắcxin tOPV có thể chuyển sang tiếp tục uống bOPV mà không phải uống lại từ đầu và không gây ảnh hưởng gì đến sức khỏe. Cả hai loại vắcxin OPV đều an toàn và hiệu quả. Vắcxin bOPV tương tự như vắcxin tOPV về dạng vắcxin, phương pháp bảo quản, chỉ khác nhau về thành phần kháng nguyên phòng bệnh bại liệt.
Lịch tiêm chủng vắcxin bOPV trong tiêm chủng mở rộng tương tự vắcxin tOPV. Cụ thể: Liều 1 khi trẻ 2 tháng tuổi, liều 2 khi trẻ 3 tháng tuổi và liều 3 khi trẻ 4 tháng tuổi.
– Trân trọng cảm ơn Viện trưởng.
Theo VietnamPlus
