Tuần vừa qua, bảng xếp hạng uy tín Billboard Hot 100 vừa công bố danh sách những ca khúc nổi tiếng nhất. Rapper Drake hoàn toàn lấn át những tên tuổi khác, với 7 trên 10 ca khúc trong top đầu bảng thuộc về album mới “Scorpion” của anh. Chiếm vị trí quán quân là “Nice For What” – ca khúc cho tới nay đã có 8 tuần đứng hạng nhất.
Với thành tích đáng kinh ngạc này, Drake đã phá vỡ kỷ lục kéo dài suốt hơn 50 năm của nhóm nhạc huyền thoại The Beatles, vốn có 5 ca khúc lọt top 10 vào năm 1964. Chưa hết, số lượng ca khúc lọt top 10 trên Billboards của Drake đã được nâng lên tổng số 31, vượt mặt ông hoàng Michael Jackson (30 ca khúc top 10). Cho tới nay, toàn bộ 25 bài hát trong album “Scorpion” đều đã có mặt trong bảng xếp hạng Billboards Hot 100, một thành tích trước nay chưa từng có.
Vinh quang của Drake đang báo hiệu một thời kỳ đỉnh cao mới của dòng nhạc hip-hop. Theo báo cáo của tổ chức thống kê Nielsen, kể từ đầu năm nay, hip-hop đã vượt qua rock để trở thành dòng nhạc phổ biến nhất nước Mỹ. Trong số 10 album bán chạy nhất năm 2017, thì có tới 8 album mang âm hưởng hip-hop/R&B.
Hai tên tuổi nổi tiếng nhất của dòng nhạc này là Drake và Kendrick Lamar (“DAMN.” của Kendrick là album hip-hop bán chạy nhất năm ngoái, với 2.750.000 đơn vị tiêu thụ). Chưa hết, số lượng người nghe thể loại này cũng đang tăng nhanh hơn bất cứ dòng nhạc nào khác. Trong năm 2017, con số người nghe hip-hop tăng tới 72%, tức là gần như gấp đôi so với năm trước đó.
Hip-hop tượng trưng cho cả một nền văn hóa da màu
Hình thành từ các khu ở của người da màu thành phố New York vào cuối thập niên 1970, hip-hop là thể loại nhạc có nhịp điệu mạnh mẽ, thường đi kèm với hát rap, được viết dựa theo chính những cảm xúc và trải nghiệm cá nhân của người sáng tác. Thời kỳ đầu, hip-hop gắn liền với văn hóa đường phố, băng đảng của người da màu tại Mỹ, và được sử dụng để “diss” (thóa mạ lẫn nhau).
Có lẽ điều hấp dẫn hơn cả khiến nhạc hip-hop nổi tiếng suốt nhiều thập kỷ nay chính là yếu tố riêng tư, chân thật trong lời hát. Không như nhạc pop dễ nghe chỉ nói về tình cảm, tán tỉnh hay việc nhảy múa, hip-hop ngay từ đầu đã là tiếng lòng của người sáng tác, chất chứa tâm sự sâu sắc của các nghệ sĩ, rapper da màu. Bởi vậy, người nghe dễ dàng đồng cảm, liên hệ bản thân với ca từ trong mỗi bài hát. Hip-hop còn là dòng nhạc hiếm hoi mà các nghệ sĩ không ngần ngại đưa vào những câu chửi thề, hay lời hát gợi dục lộ liễu, khiến nhiều người coi đó là thể loại đặc trưng của phái mạnh cũng như của sự gia trưởng.
Bên cạnh đó, nhiều người nhận định hip-hop trở nên nổi tiếng không chỉ vì âm nhạc hay, mà còn vì một sự kết hợp đa dạng giữa những nét văn hóa như nhảy B-boy, hội họa graffiti, hay kỹ thuật DJ (pha trộn nhạc). Chưa hết, các nghệ sĩ hip-hop còn phổ biến việc “sample” – tức mượn nhạc từ bài hát khác có sẵn để làm nền cho bài rap của mình. Bởi vậy, rất nhiều tác phẩm hip-hop mang âm hưởng của những ca khúc hay thuộc dòng nhạc khác, khiến chúng dễ tiếp cận khán giả đại chúng hơn.
Đến người da trắng cũng yêu thích
Văn hóa hip-hop trở nên nổi tiếng rộng rãi vào thập niên 1990, đầu tiên là do cuộc cạnh tranh nổ ra giữa các rapper hai miền bờ Đông và bờ Tây nước Mỹ. Đây được coi là cuộc đối đầu lớn nhất lịch sử âm nhạc, với việc nghệ sĩ hai phe thi nhau tung ra hàng loạt ca khúc để ganh đua, chống phá phe kia. Hậu quả của mâu thuẫn này còn vượt ra khỏi khuôn khổ ngành giải trí, khi hai rapper huyền thoại 2Pac và The Notorious B.I.G. (những gương mặt đứng đầu hai phe phái) bị sát hại bằng súng. Vụ án đã tiêu tốn không biết bao nhiêu giấy mực của giới truyền thông, và đưa hip-hop trở thành thứ không thể xem thường đối với dân chúng Mỹ.
Bên cạnh đó, những nghệ sĩ da trắng cũng bắt đầu áp dụng yếu tố hip-hop vào nhạc của mình, qua đó trở thành cây cầu đưa thể loại này tới đông đảo người nghe. Tiêu biểu nhất là nữ danh ca Mariah Carey, với bản remix ca khúc “Fantasy” (năm 1995), trong đó có sự góp giọng của rapper Ol’ Dirty Bastard. Đây là ca khúc đầu tiên mà một diva kết hợp cùng một rapper, mở đường cho rất nhiều bài hát pop và rap pha trộn từ đó về sau. Sang đầu thập niên 2000, sự xuất hiện của chàng rapper da trắng Eminem với hàng loạt album ăn khách đã chính thức biến hip-hop thành dòng nhạc của toàn nước Mỹ, thay vì chỉ riêng người da màu như trước đó.
Bất chấp sự thất bại với abum mới nhất – “Revival“, Eminem hiện vẫn là rapper thành công nhất mọi thời đại. Anh được mệnh danh là ông hoàng hip-hop bởi các thành tích như: bán được 220 triệu đĩa trên toàn cầu, sở hữu 15 giải Grammy, là rapper đầu tiên chiến thắng hạng mục Ca khúc nhạc phim hay nhất của giải Oscar, xếp thứ 83 trong danh sách 100 nghệ sĩ vĩ đại nhất theo Rolling Stones.
Tuy nhiên, ngai vàng 20 năm của anh giờ đây đã có dấu hiệu lung lay trước làn sóng những rapper tài năng xuất hiện, biết cách biến hip-hop thành thể loại nhạc vừa mang đậm tính giải trí vừa có yếu tố thời đại như: Kanye West, Drake, Kendrick Lamar, Chance the Rapper,…
Tất cả là minh chứng cho thấy, hip-hop nói chung hay rap nói riêng chưa bao giờ là sân chơi dễ dàng với các nghệ sĩ theo đuổi thể loại nhạc này.
Sự cạnh tranh đầy khốc liệt
Kể từ thập niên 1990 cho tới nay, dù đôi lúc bị lấn át bởi những làn sóng như teen-pop (Spice Girls, Britney Spears, Backstreet Boys) hay pop dance, song hip-hop vẫn giữ vững phong độ trên các bảng xếp hạng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa cứ làm nghệ sĩ hip-hop là ung dung hưởng danh tiếng lâu dài. Ngược lại, với hàng lớp thế hệ rapper mới liên tục nảy sinh, việc thành công trong dòng nhạc hip-hop đang trở nên khó khăn hơn nhiều so với trước kia.
Eminem, ông hoàng rapper từng là nghệ sĩ sở hữu số lượng đĩa bán ra nhiều nhất thập niên 2000, gần đây cũng xuống dốc đáng kể với album mới nhất “Revival” chỉ bán được 132.000 đơn vị trong đầu tuần tiên, thấp hơn nhiều so với thành tích 792.000 bản của album “The Marshall Mathers LP 2” (năm 2013). Nicki Minaj, nữ rapper đình đám nửa đầu thập niên 2010, cũng gặp tình trạng tương tự, ngày càng lép vế trước đàn em Cardi B, giống với tình cảnh của Lil’ Kim khi Nicki mới ra mắt.
Trong hoàn cảnh đó, nhiều rapper đã phải sử dụng yếu tố khác như thánh ca (Chance the Rapper), soul (Kanye West) hoặc hát nhạc phim (Kendrick Lamar, phim “Black Panther“). Một số người khác thì đưa chuyện chính trị hoặc đời tư của bản thân vào album (như Jay-Z kể việc ngoại tình trong “4:44”), để khiến âm nhạc của mình hấp dẫn hơn. Với nhiều yếu tố như gắn liền với văn hóa da màu, giàu chiều sâu và cảm xúc, hip-hop là dòng nhạc không dễ gì hạ bệ tại thị trường Mỹ.
Nhưng quá nhiều nghệ sĩ hip-hop cùng thống trị có thể sẽ dẫn đến tình trạng “bão hòa” trên các bảng xếp hạng. Hip-hop có thể phải dè chừng trước một làn sóng mới sẽ ập tới, giành ngôi vị quán quân khỏi tay nó trong thời gian tới nếu không có những nhân tố mới lạ hoặc bước đột phá.
