Sa mạc nhìn từ lưng lạc đà

Về Đôn Hoàng tìm lịch sử con đường tơ lụa

Tới Lan Châu (Trung Quốc) sau chặng bay dài Hà Nội – Quảng Châu – Lan Châu, tôi ngủ lại một đêm ở thủ phủ này của tỉnh Cam Túc để hôm sau bay tiếp gần 2 giờ đến Đôn Hoàng. Nằm ở độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển, Đôn Hoàng là vùng đất phía Tây Bắc, điểm đầu của Con đường tơ lụa nổi tiếng.

Từ thế kỷ thứ ba trước Công nguyên, Trung Quốc đã là quốc gia có nguồn tơ, lụa phong phú nhờ khám phá ra phương pháp trồng dâu nuôi tằm, lấy kén, ươm tơ và dệt lụa. Lái buôn Trung Quốc, trên lưng những con lạc đà, mang theo thứ hàng hóa đặc biệt này rong ruổi đường thiên lý vạn dặm đến bán cho giới quý tộc Mông Cổ, Ấn Độ, Afghanistan, Kazakhstan, Uzbekistan, Azerbaijan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Địa Trung Hải và tận Châu Âu.

Từ thời Hán, khi kinh đô còn đóng ở Lạc Dương (nay thuộc Tây An, tỉnh Thiểm Tây), người Trung Quốc đã mở một con đường thương mại dài hơn chục ngàn cây số xuyên qua vùng Tây Bắc từ Tây An đến Đôn Hoàng. Phía Đông giáp Trung Nguyên, phía Tây giáp Tân Cương nên khi ấy Đôn Hoàng được coi là yết hầu của Con đường tơ lụa. Thành Đôn Hoàng xưa vốn là một điểm dừng chân của các lái buôn. Ở đây, họ chuẩn bị những chú lạc đà khỏe nhất cùng thực phẩm, nước uống và người bảo vệ cho hành trình đầy nguy hiểm với một trong những điểm bắt đầu là núi cát Minh Sa. 

Là một phần của sa mạc Gobi, núi cát Minh Sa chỉ cách trung tâm thành phố Đôn Hoàng chừng 5km, chạy dọc theo Con đường tơ lụa bắt đầu từ Trường An và kéo dài tới Constantinopolis. Trước chuyến du thám, vùng sa mạc này dường như đã in dấu ấn trong tôi bởi âm thanh của gió, cát, hình ảnh những đoàn lạc đà cần mẫn đi giữa mảnh đất hoang vu và quạnh hiu qua những mô tả của Marco Polo. Đến khi gặp Trương Ngọc, người hoa tiêu ở núi cát Minh Sa, tôi mới biết thêm về một Gobi khắc nghiệt đến mức tiền nhân của anh từng có đi mà không trở về, không rõ vì bão cát hay do những toán cướp sa mạc.

Suối Nguyệt Nha

Minh Sa – cồn cát hát

Minh Sa được coi là một trong tám “đại hoàng cảnh” của Đôn Hoàng. Nó còn có tên gọi khác là Cồn cát hát. Tương truyền bão cát nơi đây đã chôn vùi cả một đạo quân, và tiếng khóc của những binh sĩ tử trận vẫn còn vang vọng đến ngày nay. Câu chuyện mang tính tâm linh này có lẽ được thêu dệt từ những âm thanh của gió cát, lúc nhẹ nhàng, khi cuồng nộ. 

Để thực hiện chuyến du thám của mình, tôi mua vé tham quan giá 100 nhân dân tệ và thêm khoảng chừng ấy nữa cho vé cưỡi lạc đà. Ngoài ra, tôi phải chuẩn bị cho mình các vật dụng cần thiết cho hành trình như kính, khăn mũ trùm đầu và cổ, kem chống nắng, túi bọc giày tránh cát… Tất nhiên, một chú lạc đà khỏe mạnh và một hoa tiêu giỏi là không thể thiếu.

Lạc đà 2 bướu Bactria duy nhất chỉ có ở Gobi. Được mệnh danh là “chúa tể sa mạc”, lạc đà không chỉ làm nhiệm vụ chuyên chở, mà còn là động vật rất có ích với cuộc sống của người dân. Lông của chúng được dùng dệt vải và thảm, sữa là đồ uống bổ dưỡng, phân khô có thể dùng làm chất đốt, da làm giày…

Dù được Trương Ngọc hướng dẫn tỉ mỉ nhưng để leo lên lưng những chú lạc đà quỳ gối đón khách, tôi phải loay hoay mãi mới xỏ được vào chỗ để chân. Và khi tôi đã yên vị trên chiếc ghế ràng buộc qua hai bướu như chiếc bành voi, chú lạc đà, theo lệnh của Ngọc, từ trạng thái quỳ đứng thẳng dậy, khiến tôi – người lữ khách lần đầu cưỡi lạc đà – được phen ngây ngất, lắc lư.

Mỗi tốp lạc đà gồm 5 chú sẽ do một hoa tiêu phụ trách, dẫn đường cho du khách trong suốt hành trình tiến sâu vào sa mạc. Từng đàn lạc đà nối dài tiến bước vào núi cát Minh Sa khiến tôi thấy mình bỗng chốc như hóa thành người lái buôn rong ruổi trên con đường thiên lý vạn dặm ngàn năm trước.

Từ trên lưng lạc đà, núi cát Minh Sa hiện ra như một bức họa tuyệt đẹp với những đụn cát tự nhiên uốn lượn đủ mọi hình dáng, trải dài hút tầm mắt. Ở mỗi điểm dừng chân, tôi có dịp trải nghiệm đi bộ trên cát ngắm sa mạc bao la hay leo núi, tham gia các môn thể thao mạo hiểm như, trượt cát, lái môtô…

Viên ngọc ẩn mình trên sa mạc cát

Rời lưng lạc đà khi đã gần chính ngọ, tôi theo Ngọc tiếp tục “lội” sâu vào sa mạc cát thăm suối Nguyệt Nha, một ốc đảo bé nhỏ gần 2.000 năm tuổi. 

Giữa vùng sa mạc khô cằn, suối Nguyệt Nha như mảnh trăng lưỡi liềm màu xanh rơi xuống giữa bạt ngàn cát trắng. Là ốc đảo tự nhiên duy nhất của sa mạc Gobi mênh mông, Nguyệt Nha cũng chính là nơi dừng chân lấy nước, chuẩn bị cho chuyến đi dài đến Trung Á trao đổi tơ lụa và hàng hóa của các thương khách xưa. Bên bờ suối có một ngôi chùa lớn, theo lối kiến trúc truyền thống Trung Hoa từ thời nhà Hán, đồ sộ mọc lên giữa sa mạc hoang vu. 

Hơn 2 tiếng cưỡi lạc đà giữa bao la bốn bề gió cát, sa mạc Gobi xứng đáng là giấc mơ của bất kỳ kẻ lữ khách nào. Với tôi, giấc mơ đó đã thành hiện thực. 

Quy trình làm mỳ tay kéo – món ăn nổi tiếng ở Lan Châu, ăn kèm canh thịt bò, rau mùi, hành tây

Hầm rượu nho được chưng cất từ giống nho địa phương

Bài và ảnh: Trọng Chính