Vì sao uống thuốc cũng cần đúng cách đúng liều lượng, đúng giờ? Vì sao có những loại thuốc cần uống trước, có loại cần uống sau bữa ăn? Không nên uống thuốc với những loại nước gì? Uống thuốc thế nào thì mất tác dụng, thậm chí gây nguy hiểm? Rất nhiều câu hỏi được đặt ra khi sử dụng thuốc bởi vì đơn giản nó là… thuốc
Thuốc đề cập trong bài này là thuốc tây (thuốc dùng trong tây y) mà theo định nghĩa của từ điển Webster đó là “một chất hóa học được dùng trong điều trị, phòng ngừa hoặc chẩn đoán bệnh hoặc nhằm tăng cường sức khỏe thể chất hoặc tâm thần”.
Theo đó “thuốc tây” khác “thuốc đông” hoặc “thuốc nam” (đông dược hoặc nam dược) ở chỗ chúng là những chất hóa học được trích tinh và định liều cụ thể cho dù nguồn gốc có thể là từ cây cỏ.
Vì là chất được trích tinh, có khi từ một khối lượng rất lớn nguyên liệu, nên việc sử dụng thuốc tây phải theo một liều lượng nghiêm ngặt để tránh tình trạng quá liều có thể gây ra những tác dụng có hại cho cơ thể.
Cũng cần phải sử dụng đúng liều để tránh tình trạng liều không đủ dẫn đến không có tác dụng hoặc nhờn thuốc (tình trạng vi trùng đề kháng lại kháng sinh khi người bệnh sử dụng liều thấp hoặc không đủ liều) như đối với thuốc kháng sinh.
Liều lượng
Có những loại thuốc phải dùng 3 hoặc thậm chí 4 lần trong ngày, có loại chỉ 2 hoặc 1 lần trong ngày là vì có những loại thuốc thải trừ nhanh, chỉ sau 8 tiếng hoặc 6 tiếng thì nồng độ thuốc trong máu đã giảm đi một nửa cho nên phải uống thường xuyên hơn và ngược lại.
Vì thế việc uống thuốc theo đúng liều lượng và đúng khoảng cách giờ trong ngày là rất quan trọng. Ngoài ra, một số loại thuốc còn phải uống đúng thời điểm, ví dụ thuốc corticoid nên uống vào buổi sáng, thuốc ngủ, thuốc an thần nên uống vào buổi tối.
Chính vì vậy, người bệnh cần cố gắng uống đúng theo toa thuốc hoặc căn dặn của bác sĩ để bảo đảm được tác dụng điều trị và hạn chế những tác dụng phụ của thuốc.
Thời điểm
Một điều quan trọng nữa đó là thời điểm dùng thuốc liên quan đến bữa ăn. Có những loại thuốc phải uống xa bữa ăn (trên 1 tiếng trước khi ăn và trên 2 tiếng sau khi ăn) vì thức ăn làm thuốc chậm hoặc kém hấp thụ.
Tuy nhiên, cũng có những thuốc phải uống trong bữa ăn (sau khi đã có thức ăn trong dạ dày) vì chúng kích thích dạ dày thậm chí có thể gây loét, thủng, xuất huyết dạ dày nếu uống trong lúc dạ dày trống.
Điển hình nhất của loại thuốc này là aspirin và các loại thuốc giảm đau kháng viêm khác, một số loại kháng sinh cũng cần uống khi dạ dày đã có thức ăn… Cũng có những loại thuốc phải uống trước bữa ăn như thuốc chữa đau dạ dày, uống trước để nó trung hòa axít làm giảm đau.
Nói chung, thời điểm dùng thuốc liên quan đến bữa ăn cũng rất quan trọng và cần tuân thủ nghiêm ngặt.
Nước uống
Nước để uống thuốc thì cũng không phải dùng loại nào cũng được. Một số loại khoáng chất có trong thức ăn, thức uống như sắt, canxi có thể gây giảm hấp thu thuốc (ví dụ như sữa có canxi, một số loại nước ép hoa quả có chất sắt…). Hoặc một số chất như tanin có trong trà có thể ức chế hấp thu chất sắt khi uống thuốc viên sắt.
Nói chung, uống thuốc bằng nước thường là tốt nhất vì đỡ gây ra các tình trạng tương tác như đã nêu.
Tương tác thuốc
Ngoài ra, cũng cần để ý đến tình trạng tương tác giữa các loại thuốc khi uống cùng lúc và điều này nhiều khi dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
Có một số loại thuốc khi dùng chung làm tăng tác dụng của nhau dẫn đến hiện tượng quá liều trong khi vẫn uống đúng liều. Một số loại thuốc khác thì lại làm giảm tác dụng của nhau mà điều này thì tương đương với việc uống thuốc không đủ liều.
Cũng cần kể đến tình trạng suy giảm chức năng của cơ thể cũng dẫn đến hiện tượng quá liều cụ thể như suy thận sẽ làm giảm tốc độ thải trừ của những thuốc thải qua thận, suy gan làm giảm tốc độ thải trừ của những thuốc thải qua gan.
Các bệnh tiềm ẩn hoặc mãn tính cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến việc dùng thuốc, chẳng hạn một số loại thuốc nhỏ mũi hoặc nhỏ mắt có chất gây co mạch, trong điều kiện sức khỏe bình thường thì không sao nhưng ở một người bệnh tim mạch thì nó có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm.
Ngoài ra, một số người có tình trạng dị ứng đối với một số loại thuốc nào đó khiến cho việc dùng thuốc đôi khi dẫn đến những tác dụng phụ bất ngờ.
Nói chung, tình trạng suy chức năng cơ quan hoặc những bệnh tiềm ẩn hoặc mãn tính và tình trạng dị ứng của cơ thể là những yếu tố quan trọng mà thầy thuốc phải cân nhắc rất thận trọng khi quyết định dùng thuốc.
Bản thân người bệnh nếu có bất cứ tiền sử gì về sức khỏe thì nên thông tin cho thầy thuốc để cân nhắc chọn thuốc phù hợp.
Tóm lại, thuốc là… thuốc hay nói cách khác đây là những chất hóa học có tác dụng tốt nếu dùng đúng nhưng cũng sẽ gây những tác dụng phụ không mong muốn nếu dùng sai.
Bệnh nhân cần hợp tác tốt với thầy thuốc trong việc sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn và thông tin về tình trạng sức khỏe liên quan của mình để thầy thuốc cân nhắc.
|
|
