Abdulrazak Gurnah là vị tiểu thuyết gia người Tanzania vừa được Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải Nobel Văn học 2021. Trong suốt sự nghiệp của mình, ông đã sáng tác 10 đầu tiểu thuyết và rất nhiều truyện ngắn, gắn liền với quá trình di cư và thân phận của những người tị nạn. Dưới đây là 4 quyển sách xuất sắc nhất của vị tiểu thuyết gia vừa được vinh danh này.
“Memory of Departure” là tiểu thuyết đầu tay của Abdulrazack, ra đời vào năm 1987. Tác phẩm lấy bối cảnh tại vùng biển Đông Phi, kể về Hassan Omar, một cậu thiếu niên lớn lên trong gia đình nghèo. Hassan Omar có một người cha say xỉn, anh trai và em gái thì sống phóng túng, người mẹ thì rất cam chịu. Càng lớn lên, cuộc sống của Hassan Omar càng trở nên bế tắc. Ngay lúc đó, Hassan Omar bỗng có cơ hội rời quê hương và đến sống với người chú giàu có ở Kenya. Và đó là khi hành trình của Omar bắt đầu, chóng vánh với một cuộc tình ngắn ngủi, và đầy ắp những vấn đề mà cậu tưởng rằng mình đã rũ bỏ được ở quê hương.
Trang Publisher Weekly đánh gía đây là tiểu thuyết ngắn nhưng kịch tính, hấp dẫn, diễn tả một cách trọn vẹn ý chí vươn lên của người dân châu Phi. Trong khi đó, nhà xuất bản Bloomsbury đã miêu tả “Memory of Departure” là một tác phẩm “kịch liệt, hài hước và sắc sảo”.
Câu chuyện bắt đầu vào một buổi chiều tháng 11, Saleh Omar lặn lội từ Zanzibar đến sân bay Gatwick. Trên tay anh là cái túi nhỏ, đựng món đồ quý giá nhất hiện giờ – một cái hộp màu gỗ chứa nhang trầm. Saleh Omar từng là chủ tiệm gia dụng, từng có nhà và cũng từng là người chồng, người bố. Nhưng bây giờ, anh chỉ còn là người tìm sự cứu rỗi từ thiên đường, thứ duy nhất bảo vệ anh lúc này là sự yên lặng. Trong khi đó, Latif Mahmud, một người gần gũi với Saleh trong quá khứ, lại sống thầm lặng một mình trong căn hộ ở London. Khi Saleh và Latif gặp nhau tại một thị trấn biển nước Anh, câu chuyện bắt đầu hé lộ nhiều tình tiết.
“By the Sea” là câu chuyện về tình yêu, sự phản bội, sự quyến rũ và khát khao sở hữu. Đây cũng là câu chuyện về những con người liều mạng, cố tìm sự ổn định giữa số phận cuồng xoay. Candida Clark của tờ The Guardian gọi tác phẩm này là “thiên anh hùng ca”, “một bức tranh về lịch sử, văn hóa”.
“Paradise” kể về cuộc phiêu lưu “bất đắc dĩ” của cậu bé Yusuf. Cha của cậu là chủ khách sạn và mắc một món nợ lớn với thương gia người Ả Rập Xê Út, vì vậy buộc phải bán Yusuf để trả nợ. Đang có một cuộc sống giản dị tại Tanzania xa xôi, Yusuf bỗng bị thảy vào đời sống đô thị ở Đông Phi. Ở đây, một thế giới đa sắc tộc mở ra với sự trộn lẫn của người Phi đen, người Ấn Độ và người truyền giáo Ki-tô. Qua đôi mắt của cậu bé Yusuf, Gurnah đã khắc họa những thân phận người giữa chiến tranh, nạn buôn người và phép thử kinh hoàng đối với tuổi thanh thiếu niên trong bối cảnh đó.
“Paradise” từng được đề cử cho giải Booker. Trên tờ The Independent, Anita Mason cũng mô tả tiểu thuyết “nhiều lớp lang, bạo lực, đẹp và kỳ lạ”. Đây cũng chính là tác phẩm khiến Peter Tinniswood, một cây bút bình luận nổi tiếng của tờ London Times đã để lại lời khen: “Ông Gurnah là một nhà văn có thực lực. Tôi chắc chắn ông ấy sẽ trở thành cái tên vĩ đại sau này”.
“Afterlives” là cuốn tiểu thuyết mới nhất của Abdulrazak Gurnah xuất bản vào năm ngoài. Tác phẩm kể về Ilyas, cậu bé thiếu niên người châu Phi bị quân đội Đức cướp khỏi cha mẹ. Khi trở về quê sau nhiều năm tham gia cuộc chiến chống lại chính người dân của mình, Ilyas nhận ra bố mẹ đã mất và người chị gái của cậu cũng đã bị bán đi. Câu chuyện là sự chắp nối chặt chẽ giữa sự ra đi và quay về. Trong Afterlives, không thực sự có một cuộc chiến nào là dừng lại. Thế giới hậu chiến tranh đối với những người như Ilyas cũng đầy ám ảnh và khắc khoải.
“Afterlives” đã được tờ The Guardian ca ngợi là một “tác phẩm hấp dẫn”. “Trong thế giới của Abdulrazak Gurnah mọi thứ luôn dịch chuyển, từ ký ức, tên gọi đến nhân hình, nhân dạng” – nhà văn Anders Olsson nhận xét về Abdulrazak Gurnah.
