Rõ ràng chúng ta đều biết thừa cân là nguyên nhân của nhiều loại bệnh, từ tim mạch đến tiểu đường. Vậy nên, nhiều người đã hết sức kiêng khem: không bơ sữa, tránh thức ăn rán, xào, không bia rượu… Nghĩa là, xa lánh những thức ăn nhiều calo, chưa kể còn đi bộ buổi sáng và tập thể dục. Thế mà tháng nào chiếc kim chỉ trọng lượng trên cân cũng lệch thêm về phía bên phải. Vì sao vậy nhỉ?
Bạn luôn ở trạng thái tốt nhất nếu được nghỉ ngơi đầy đủ. Nếu vì lý do nào đó bị mất ngủ, bạn sẽ căng thẳng về mặt tâm lý, đồng thời khiến cơ thể tích lũy mỡ nhiều hơn. Vì khi ngủ, một chất gọi là leptin được giải phóng, có nhiệm vụ thông báo khi nào cơ thể đã tích lũy đủ mỡ và làm bạn chán ăn. Thiếu ngủ làm chất này suy giảm, khiến cho cảm giác thèm ăn xuất hiện trở lại. Chính vì thế, người mất ngủ thường thích ăn vặt, chính thói quen này gây ra tình trạng thừa cân.
Ở mỗi giai đoạn, chúng ta thường có nhu cầu ngủ khác nhau, nhưng nhìn chung đều từ 6 tiếng trở lên. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc ngủ sâu, hãy thử những cách sau đây: lên giường vào giờ nhất định, tránh dùng các loại nước giải khát có chất kích thích, trước khi đi ngủ nên tắm nước ấm để tăng thân nhiệt, mặc quần áo mỏng, uống một cốc nước lạnh, đọc một cuốn sách nhẹ nhàng, xem TV… tuỳ theo sở thích của mình.
Những sự buồn bực, cáu giận… từ cuộc sống hàng ngày hay nơi công sở có thể dẫn đến cảm giác căng thẳng. Stress thường được biểu hiện qua những triệu chứng như tức ngực, khó thở, tăng huyết áp, chán ăn, đầy bụng, sống khép kín…. Thêm vào đó, tình trạng này còn làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa, vì nó làm cơ thể bị ứ đọng các hormone như corticoid, gây hiện tượng tích lũy mỡ thừa ở những vùng đùi, bụng…
Ngay cả khi bạn không ăn những thực phẩm giàu chất béo và đường, cortisol cũng làm chậm quá trình trao đổi chất của bạn, khiến việc giảm cân trở nên khó khăn. Năm 2015, các nhà nghiên cứu từ Đại học Ohio State đã phỏng vấn phụ nữ về căng thẳng mà họ đã trải qua vào ngày hôm trước, sau đó cho họ ăn một bữa ăn giàu chất béo và calo cao. Sau khi kết thúc bữa ăn, các nhà khoa học đã đo tỷ lệ trao đổi chất của phụ nữ (tốc độ họ đốt cháy calo và chất béo) và kiểm tra lượng đường huyết, cholesterol, insulin và cortisol của họ.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, trung bình, những phụ nữ có một hoặc nhiều yếu tố gây căng thẳng trong 24 giờ trước đó đã đốt cháy ít hơn 104 calo so với những phụ nữ không bị căng thẳng. Phụ nữ bị căng thẳng cũng có mức insulin cao hơn, một hormone góp phần vào việc lưu trữ chất béo.
Để xả stress, người ta phải học cách thư giãn, thở sâu, tập thiền, không tham công tiếc việc, xen kẽ làm việc với nghỉ ngơi, có chế độ ăn uống hợp lý, tăng cường ăn rau quả, tránh các gia vị gây kích thích… Biện pháp tích cực là tìm hiểu điều gì đã làm mình bị stress để triệt tiêu nó đi và tìm đến chỗ đông người, những nơi giải trí, tăng cường giao lưu với bè bạn.
Một số loại thuốc (thường là thuốc phải mua theo đơn) để chữa chứng bệnh khác cho bạn được bác sĩ chỉ định như trầm cảm, rối loạn hành vi, cao huyết áp, tiểu đường… cũng là những nguyên nhân làm tăng cân. Các nhóm thuốc có thể gây béo phì gồm:
– Thuốc thuộc loại steroid
– Thuốc chống trầm cảm, chữa bệnh tâm thần.
– Thuốc chống lên cơn (như động kinh)
– Thuốc trị tiểu đường, cao huyết áp, chữa ợ nóng (do khó tiêu)…
Béo phì do thuốc dễ nhận thấy vì có đặc điểm là tăng cân nhanh và nhiều. Khi dùng thuốc mà nghi là chúng làm tăng cân, bạn cần đến bác sĩ ngay để đổi thuốc thuộc nhóm chất khác có cùng mục đích. Không nên vì thấy béo lên mà ngừng uống thuốc vì thuốc chữa bệnh bao giờ cũng quan trọng hơn hiệu ứng phụ là tăng cân. Trong trường hợp này vẫn cần duy trì chế độ ăn kiêng và tập thể dục đều đặn.
Có một số bệnh làm bạn béo ra. Ví dụ bệnh thiểu năng tuyến giáp (hypothyrodism). Vì tuyến giáp hoạt động kém nên tiết ra không đủ hormone chủ yếu là thyrosin, nên quá trình chuyển hóa của tế bào giảm hẳn, khiến bạn vừa mất cảm giác ăn ngon, đồng thời trọng lượng cơ thể lại tăng lên.
Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, đôi khi ở trạng thái hôn mê, phù nề, chịu lạnh kém, ngủ quá nhiều và đau đầu thì đây có thể là một trong nhiều nguyên nhân. Hãy đến bác sĩ và thực hiện những xét nghiệm để kiểm tra xem có phải mình mắc bệnh thiểu năng tuyến giáp không. Một loại bệnh khác hiếm gặp hơn, y học gọi là hội chứng crushing, gây dư thừa hormone cortisol cũng làm cho bạn phát phì. Nhưng lưu ý rằng khi bị những căn bệnh nguy hiểm, biện pháp rất hiệu quả là ăn kiêng và rèn luyện thân thể vẫn chưa đủ để ngăn việc bạn trở nên đẫy đà. Điều quan trọng là bạn cần tìm ra nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cân của mình, nếu phát hiện ra chúng, hãy nhờ sự can thiệp trực tiếp và có chuyên môn của bác sĩ.
